Mestreech in 't Nuits

 

(Maastricht in het Nieuws)

Maastricht in het nieuws, 1710 - 1716

Op 27 maart raakte het hooimagazijn buiten de Boschpoort in brand. Men slaagde er in door snel handelen het een en ander te redden. Vooralsnog was niet duidelijk wie de daders waren. In april en mei trokken veel soldaten door de stad op weg naar hun legerplaatsen. Zo waren er Pruisen met cavalerie en infanterie, Hessen, en soldaten uit de Palts, die naar Borgloon gingen. Midden juni arresteerde men een een ruiter uit het regiment der Saksen, die er van verdacht werd het hooimagazijn in maart in de fik gestoken te hebben. Men raakte overtuigd van zijn schuld, en de man werd levend geradbraakt, nadat men eerst zijn rechterhand had afgehakt! Op 5 juli 1710 slaagde er een groepje Fransen in om zeventig schapen die buiten de muren in de omgeving van de Wijckerpoort graasden te roven en weg te voeren. Een commando soldaten uit de stad ging er achter aan. Bij Voeren op tweeëneenhalf uur gaans van de stad, kreeg men hun te pakken. Tien man werden gedood en de andere tien werden als gevangenen naar Maastricht gevoerd. In november brachten boeren uit Vaals dertien Franse gauwdieven naar Maastricht. Onder deze mannen bevonden zich ook deserteurs uit het Franse leger. Deze mannen waren vaak een plaag voor de plattelandsbevolking. Ze moesten zich stelend in leven houden en ook nog uit de handen van het Franse leger blijven. In december trokken de Pruisische soldaten onder leiding van de Prins van Anhalt weer door Maastricht. Nu waren ze op de terugweg naar hun winterkwartier in de buurt van Aken. In de winter werd er vaker niet gevochten!

Op 11 januari 1711 bereikte Maastricht het bericht dat het Spaanse leger in Catalonië door generaal Starenberg verslagen zou zijn. Op 12 januari werd een begin gemaakt met de berechting van de gauwdieven die door boeren uit Vaals naar de stad waren gebracht. In deze maand kwamen er voor het eerst lantaarns in de stad. In de loop van het jaar trokken weer heel wat prominenten naar Maastricht. Zo waren er de prins van Mecklenburg met zijn vrouw, de prinses van Auvergne, en de prins van Hessen Cassel. Op 26 januari 1712 voeren de schepen van de Franse vredesonderhandelaars over de Maas voorbij de stad. De heren d’Uxelles en Denoyer gingen namens Lodewijk de 14e naar Utrecht om er over vrede te praten. Toch bleef men alert, de Fransen waren niet te vertrouwen! Ze waren nog altijd in de buurt. Een dramatisch gebeuren vond plaats op 18 maart. Een Jood werd levend geradbraakt omdat hij een zekere mevrouw van Pausy in haar huis aan de Grote Gracht had vermoord. De vrouw werd in de St.Jacobskerk begraven. Begin juli was er weer werk aan de winkel. Een commando soldaten vertrok uit de stad om nabij Kanne en Emael z.g. Taters of Heidens te verjagen, die zich daar in de “bergen”ophielden, zo vermeldt de bron. Dit waren zigeuners, toen ook Egyptenaren genoemd. Als dat nu ook nog mogelijk was, zou de wereld wat makkelijker zijn.

Op 21 februari 1713 kwam de hertogin van Marlborough aan in de stad, en wel om een uur in de nacht. Omdat het al laat was en men geen paniek wilde laten ontstaan, werden er geen welkomstschoten gelost. Nu Maastricht weer Staats was, bemoeide men zich weer met andere zaken. Op 8 maart marcheerde een commando van 80 ruiters naar Borchet bij Aken. Daar had de abdis van de plaatselijke abdij de Lutherse kerk laten sluiten. De boodschap aan haar was duidelijk. Nu de verhoudingen veranderd waren, zouden de troepen  er op kosten van de abdis blijven logeren, en wel tot het moment dat ze de protestantse kerk weer zou in ere herstellen. Hoe streng men was als het religieuze zaken betrof blijkt uit het volgende: twee soldaten uit het regiment van Lubeck uit de Palts (Duitsland), hadden in de St.Anthoniskerk te Wijck de ciborie gestolen en de gewijde hostie in een secreet aan het Lindekruis gegooid. Men kwam achter de identiteit van de mannen. De straf was afschuwelijk, beiden werden levend verbrand! Op 16 april kwam eindelijk het bericht dat de vrede met Frankrijk definitief was, en dat alle vijandelijkheden zouden ophouden. Op 11 mei was er achter het Vleeshuis in het huis “De Drie Pelgrims” een brand, die het pand geheel verwoestte. Op 14 juni vierde men de vrede in de stad, onder het lossen van vreugdeschoten uit 60 kanonnen. Het kon niet op! Verder was er een vreugdevuur en vuurwerk op de markt. In juni begonnen de buitenlandse troepen terug te gaan naar hun land. Troepen uit Hannover, Saksen, Wurtemberg, Anhalt,en Munster vertrokken. In december dreigde generaal Top de abdis uit Borchet dat ze al haar bezittingen uit de Staatse gebieden zou verliezen als ze de Lutherse kerk aldaar niet zou openen. Het was wel een halsstarrig mens, die abdis!

Op 13 januari 1714 werden de inwoners van Maastricht een lichte aardbeving gewaar. Er vielen een aantal schoorstenen omlaag, maar de schade was verder beperkt. De Pruisische soldaten in de omgeving begonnen zich te roeren. Maastricht moest actie ondernemen. Men zond in maart troepen naar Herstal om het detachement, daar gelegerd, ter versterken. Een commando van 300 man en 54 ruiters vertrok, om weerstand te bieden aan de 300 Pruisische ruiters en hetzelfde aantal soldaten aan voetvolk. In october namen troepen uit de Palts het kasteel Hartelstein bij Itteren in. Een vlugge response was vereist. Men zond een commando van 400 man infanterie, 300 dragonders te voet, en 80 ruiters vanuit Maastricht richting Geul. De soldaten uit de Palts kozen eieren voor hun geld. Bij het naderen van de fikse Maastrichtse troepenmacht trokken ze ijlings weg.

Een bijzonder voorval gebeurde in mei van 1715. De processie vanuit Scherpenheuvel is te Maastricht gearriveerd. Met het kruis omhoog gingen ze de stadspoort binnen, maar werden aldaar door leden van het Schotse regiment gearresteerd. Later werden ze weer losgelaten. Het is niet duidelijk wat nu de juiste reden was. De Schotten waren toch ook katholiek. Wellicht hebben ze opdracht gekregen van het protestantse gezag in de stad. Op 13 mei was er een zonsverduistering van 8 tot 10 uur in de ochtend. Men kon de sterren op die uren aanschouwen. Op 31 mei werd stadscommandant Top ingehuldigd als Heer van Nederkanne.

In augustus vond er in het Zwitsers stadsregiment muiterij plaats. Hun Zwitserse baas Sturler was nogal slordig geweest met het uitbetalen van de soldij. Enige soldaten werden opgepakt en men besloot standrecht toe te passen. Uiteindelijk vroegen de “belhamels en muitmakers” vergiffenis en die kregen ze ook. Geluk hadden ze dus wel! In november vertrokken Schotse regimenten naar Schotland. Het ging eerst naar Oostende, alwaar ze ingescheept werden.

Een ongelukkige paardendief. Dat kun je wel stellen. Net zoals in het latere Wilde Westen was dit hier een halsmisdrijf. Op 15 februari 1716 werd de dief voor het Statenhuis gegeseld en gebrandmerkt. Daarna werd hij de poort uitgebracht. Hij was zeker zijn hersens kwijtgeraakt tijdens het brandmerken. De man kwam zowaar dezelfde avond weer terug. Nu zat hij fout. Vier weken later werd hij op dezelfde plaats opgehangen.  Op 16 april was er in de avonduren in een herberg aan de Moesmarkt ruzie tussen soldaten van het regiment uit Hannover en vier mannen. Een soldaat werd doodgestoken door een lid van de tegenpartij.

In juni ging er weer een commando de stad uit naar de St.Pietersberg om de aldaar verblijvende zigeuners de wacht aan te zeggen. Ze hadden toen nog geen wietplantages, maar deden verder alles wat verboden was. Ze mochten niet meer in de stad komen. Gebeurde dit dan volgde een lijfstraf, en die was niet mals! Bij een tweede keer volgde de doodstraf. Dat was nog eens helder! Op 17 juni kwamen de prins en prinses van Oranje aan met hun kinderen. Ook de broer van de prinses, Willem van Hessen was erbij. Ze werden verwelkomd door kanonschoten. Drie dagen later gingen ze naar Luik, waaruit ze dezelfde dag terugkeerden. Op 22 juni gingen ze naar Breda, weer uitgeleid door het knallen van de kanonnen. Op 22 september  kwam het Staats bevel om weer pieken te geven aan het garnizoen, om zo het exerceren niet te verleren.

Naor Bove

Bron: J.Visser - Jo Vromen via zijn blog Helletocht naar de Grotten,  Foto Pruisische soldaten Wikipedia,  Ets processie uit 1637G/Geschiedenis, Foto Kanon Geheugen van Nederland

eine terök