Carnaval in Maastricht.
De
officiële geschiedenis of het ontstaan van het Carnaval kunt op deze
webpagina teruglezen met dank aan
Sjef van het forum
Mestreech
Online.
Carnaval in Maastricht is door de eeuwen heen, zoals de historicus
dr. Charles Thewissen het formuleert: het ongebonden volksfeest
geweest van de straat carnavallisten.
Van een noemenswaardige organisatorische aanpak was geen sprake.
Daar had men in vroeger tijden kennelijk ook geen behoefte aan!
Een duidelijke kentering in dit opzicht brak door in 1839, toen -na
9 jaar staat van beleg (tengevolge van de z.g. Belgische Opstand)-
de zon van vrede weer doorbrak in Maastricht en het volk er weer zin
in kreeg "Vastelaovend" te vieren.
Die kentering luidde een nieuw tijdperk in voor de Mestreechter
Vastelaovend: het tijdperk namelijk van Carnaval in een
georganiseerd kader.
Een kroniekje vanaf 1839 geeft het volgende historisch plaatje te
zien: In 1839 werd de Sociëteit Momus opgericht.
Genoemd naar de Griekse God Mommos (Lat: Momus), als oppositie tegen
zwartgalligheid, zoals het officiële charter vermeldt.
Momus gaf aan de carnavalsviering nieuwe impulsen, o.a. door het
organiseren van optochten, bals, het z.g. "inschieten van
Vastelaovend", etc.
Ofschoon de Momus sociëteit van herkomst een carnavalsvereniging
was, heeft ze ook op een breder terrein van de volkscultuur grote
verdiensten gehad; in het bijzonder wat betreft het propageren van
het Maastrichtse taalgebruik en het organiseren van historische
stoeten, festivals van sociëteiten, muziekgezelschappen en
zangkoren.
Daarnaast stond ook de chariteit hoog in het Momusvaandel
geschreven.
Officieel heeft Momus zijn bestaan met moeite weten te "rekken" tot
1939, het eeuwfeest.
Op carnavalszondag 1840 trok de eerste optocht door de straten van
Maastricht.
Twintig muzikanten op witte paarden openden de stoet.
Achter hen volgden de vermomde voetgangers, enige open rijtuigen en
smaakvol verklede ruiters.
Op het Vrijthof hield de stoet halt en werden op de muziek van de
garnizoenskapel contradansen uitgevoerd.
Het was de hernieuwde start van carnaval dat elk jaar zotter en
bonter werd.
De Sociëteit Momus kon rekenen op een groeiende aanhang.
Fabrikanten, bierbrouwers, kooplieden en winkeliers behoorden tot de
eerste leden. Voorwaarden voor het lidmaatschap waren onder meer een
goede eetlust, een minimumleeftijd van twintig jaar, een vrolijke
inslag en benen die sterk genoeg waren om drie achtereenvolgende
polka's te dansen.
Bovendien moest men beschikken over een hoofd dat hard genoeg was om
twee flessen champagne soldaat te maken zonder dat dit leidde tot
het omhelzen van je buren of het doorvertellen van hun geheimen.
Pas in de tweede
helft van de twintiger jaren werden vanuit de V.V.V. activiteiten
ontwikkeld, gericht op het organiseren van de carnavalsoptocht.
Figuren zoals Jos Haanen en Guus Burgers, veteranen van "Maastricht
Vooruit" waren de initiatiefnemers.
De laatste V.V.V.-optocht trok in 1935 door de straten.
Maar wat het organiseren van Carnaval betreft, was het met Momus
eigenlijk al rond de eeuwwisseling afgelopen.
De pas opgerichte vereniging "Maastricht Vooruit", onder
voorzitterschap van de onvergetelijke Maastrichtenaar Fons
Olterdissen (Maastricht eerde zijn nagedachtenis in 1961 met de
onthulling van een standbeeld in de sfeervolle Grote Looiersstraat)
zet de schouders onder de organisatie van Vastelaovend, dat wil
zeggen: de z.g. Grote Optocht.
"Maastricht Vooruit" was, in tegenstelling tot de meer elitair en
liberaal gekleurde Momus sociëteit, een vereniging van gewone
burgers en zelfstandige middenstanders.
In het bestuur hadden verschillende leden van de Servatius sociëteit
zitting.
Ook de activiteiten van "Maastricht vooruit" bleven niet beperkt tot
de carnavals- (lees: optocht) organisatie.
Als een voortzetting van de vereniging "Maas en Jeker" uit de
tachtiger jaren van de vorige eeuw, zou men "Maastricht Vooruit"
kunnen karakteriseren als de voorloper van de V.V.V.-Maastricht.
Tot aan het uitbreken van de eerste wereldoorlog heeft "Maastricht
Vooruit" de organisatorische leiding van het Maastrichtse carnaval
weten te behouden.
In de oorlogsjaren 1914-1918 was van een georganiseerd carnaval geen
sprake.
De georganiseerde carnavalsviering lag na 1918 zo ongeveer op haar
achterste.
Van "Maastricht Vooruit" gingen geen initiatieven meer uit voor
vastelaovend vierend Maastricht.
Het ongeorganiseerde feest van de straat carnavallisten ging
uiteraard gewoon door.
Noa Bove. |
In 1936 nam 'n jongere generatie de carnavalsorganisatie over van de
V.V.V.: "Het comitévan vijf", t.w. dr. Antoine Kessen (voorzitter),
drs., Charles Thewissen (secretaris), Léon Schreuder
(penningmeester) en mr. Leopold Bonhomme en ir. Willy Marres als
leden.
Tijdens de drie jaar waarin dit comité werkzaam was, werden twee
nieuwe elementen in de carnavalsviering geïntroduceerd.
Die beide elementen blijken een halve eeuw later nog steeds van
bijzondere betekenis te zijn.
Op de eerste plaats werd als optochtnummer de "Boonte Störrem" (de
Bonte Storm) gelanceerd, hetgeen een daverend succes werd.
Die "Boonte Störrem" houdt namelijk in dat duizenden bontverklede
carnavallisten
zingend en hossend in de optocht meetrekken.
Op de tweede plaats kreeg het Comité van burgemeester van Oppen in
1936 de toestemming dat hun Prins als officiële Stadsprins op het
Stadhuis zou worden ontvangen.
Die eerste Stadsprins was mr. Jef Stroom, advocaat en procureur,
daarbij
voorzitter van de vereniging "Kunst en Vermaak".
Het "comité van vijf", (een officiële naam had het niet!), huldigde
het principe: uitsluitend organiseren, niet representeren!
Het zocht de Stadsprins dan ook in bestaande sociëteiten of
verenigingen, die dan zelf maar voor de presentatie van en entourage
rond hun prins moesten zorgen.
Zo werd in 1937 de aannemer Giel Knols van de Maastrichtse
Watersportvereniging Stadsprins en in 1938 de wijnhandelaar Charles
Kemmerling van de Momus Sociëteit, welke toen, met moeite aan haar
laatste bestaansjaar was begonnen.
Tengevolge van allerlei tegenstellingen in het verenigingsleven trok
het "comité van vijf" zich in 1939 terug uit de
carnavalsorganisatie.
Op eigen initiatief traden toen drie (toen nog) "coming young men"
naar voren, die de fakkel zouden overnemen: dr. Jean Tans, mr. Jean
van Noorden en Ber Dittrich.
Stadsprins in 1939 werd Ber Retrae: de laatste vooroorlogse en de
eerste naoorlogse prins.
Als zodanig is hij historisch gezien, het prinselijk traite d'union
tussen twee belangrijke tijdperken in de Maastrichtse
carnavalsorganisatie: dat van vóór en dat van na de tweede
wereldoorlog.
Na de oorlog, precies aangeduid: op 16 november 1945, werd in de
Momustempel carnavalsvereniging De
Tempeleers opgericht.
Initiatiefnemer was Frans Thewissen, die ook als secretaris zitting
nam in het bestuur.
Dat eerste bestuur bestond voorts uit de heren dr. Jef Heijdendael
(voorzitter), mr. Herman Kortebos (penningmeester), Ber Retrae (lid)
en Jos Smeets (lid).
Ceremoniemeester was Léon Schreuder.
De naam "Tempeleers" is ongetwijfeld "geleend" van de gelijknamige
ridderorde die in het begin van de 12e eeuw in Jeruzalem werd
gesticht.
In de notulen van de oprichtingsvergadering van de
carnavalsvereniging "De Tempeleers"
wordt als motief voor de naamkeuze slechts vermeld: "omdat de
vereniging zitting heeft in de oude Momustempel en niet kan leven
zonder een kloek glas bier".
De gehele naoorlogse ontwikkeling van de eeuwenoude Mestreechter
Vastelaovend draagt duidelijk het signatuur van de
Tempeleersorganisatie, die als zodanig ook als de verantwoordelijke
organisatie voor het carnavalsgebeuren door het stadsbestuur is
erkend.
Met respect voor en behoud van de waardevolle traditionele elementen
uit de tijd van de Momus Sociëteit en zelfs lang daarvoor, hebben de
Tempeleers vanaf 1946 onder vaak zeer moeilijke omstandigheden aan
die "Vastelaovend" nieuwe impulsen gegeven en dat stuk volkscultuur
niet alleen weten te behouden, maar ze
hebben er nieuwe elementen
aan toegevoegd.
Via Mestreech Online en Facebook kwam ik deze compilatie tegen van
100 Jaar Mestreechter Carnaval, zeer vakkundig gemaakt en een
tijdrovende karwei gemaakt door Brour00 een mede forumlid van
Mestreech Online. Met zijn toestemming wil ik met u dit verhaal
delen.
In Brour00 zijn woorden: "Ik
probeer visueel 100 jaar Carnaval in Maastricht te reconstrueren,
vooral met krantenberichten. Dat valt nog niet mee. Het eerste deel
gaat over de jaren 1914 t/m 1964, dus inclusief de 1ste en tweede
Wereldoorlog. Uiteindelijk toch een beeld van hoe het zo'n
beetje verlopen is. Te zien op HD en full screen. Toepasselijk
muziekje erbij, veel plezier".
|
Noot van
de webmaster: Ik haal en
krijg veel foto's van het internet hierdoor weet ik niet altijd of
er © copyright opzit,
of dat
deze vrij te gebruiken zijn, dus als je een foto tegenkomt waar je
denkt dat deze er niet hoort te staan, mail me dan even.
Opmerkingen, suggestie en ideeën zijn altijd welkom en kunnen in het
'gastebook' achtergelaten worden. |