|
 Gemeenteflat:
Kan een Gemeenteflat een monument worden
? Het antwoord, JA.
Deze flatgebouwen zijn de eerste hoogbouwflat van
Maastricht vond ik in feite maar lelijk, maar nu ze aan de 'Greune
Luiper' liggen en voorzien van een mooie groene kleur vindt ik
ze prachtig. De A2 is verdwenen en de flats zijn ze erg in trek.
Alle lof voor Humblé martens en Willems architecten die deze
uitdaging zijn aangegaan en een prachtig eindresultaat hebben
neergezet. Het project duurde van 2010 - 2018. Naast 'gestapelde'
woningbouw is er ook plaats voor een café/restaurant.
Omschrijving van Gemeenteflat
Flatgebouw,
genaamd Gemeenteflat, in de jaren 1948 -1950 in twee fasen tot stand
gekomen. De architect was F.C.J. (Frans) Dingemans (1905-1961),
destijds directeur stadsontwikkeling en later stadsarchitect van
Maastricht. De flat is in opdracht van de gemeente gebouwd. In de
verpauperde industriestad heerste grote woningnood. Het is daarom
opmerkelijk te noemen dat de gemeente in dit geval toch subsidie
heeft gegeven voor de bouw van deze flat, die niet bedoeld was voor
de huisvesting van kinderrijke gezinnen, maar voor 'onvolledige
gezinnen' dat wil zeggen alleenstaanden en oudere echtparen. Ook het
feit dat nadrukkelijk voor hoogbouw is gekozen is opmerkelijk. De
flat is daarmee de eerste hoogbouw in de stad Maastricht en heette
sindsdien de Gemeenteflat.
Voor de bouw is gebruikgemaakt van het zogeheten Bouwsysteem Bartels,
een techniek met pre-fab bekisting. Hierdoor kon het beton glad en
slank worden geprofileerd. Daarnaast werden voor die tijd moderne
voorzieningen in het gebouw aangebracht zoals een centrale
verwarming, twee liften en vuilstortkokers.
De Gemeenteflat is in architectuur en als stedenbouwkundig accent
duidelijk geënt op het Koningsplein en omgeving. In de
uitbreidingsplannen (1947) voor Maastricht-Oost was het Koningsplein
als verblijfsplein gedacht. (Samen met de President Rooseveltlaan en
het Oranjeplein (verkeersplein) bepalend door de stedenbouwkundige
opzet van Maastricht-Oost.) Door de aanleg van de A2 is deze
situatie echter ingrijpend veranderd.
Het gebouw heeft dankzij de verschillende woningtypen die erin zijn
ondergebracht redelijk tot goed kunnen blijven functioneren. Er zijn
in de loop van de tijd verschillende wijzigingen opgetreden. Zo zijn
aan de westzijde de meeste vensterpartijen in kunststof vernieuwd.
In de woningen zijn badkamers en keukens vernieuwd. In veel gevallen
is een slaapkamer opgeofferd ter vergroting van de woonkamer.
In de eerste jaren van de 21ste eeuw werd het voortbestaan van de
flat bedreigd. Voor de naastgelegen drukke verkeersroute A2 werden
plannen voor ondertunneling gemaakt, waarbij de flat mogelijkerwijs
zou moeten worden gesloopt. Uiteindelijk bleek ondertunneling ook
zonder sloop mogelijk. Op 22 maart 2007 is in Maastricht het gebied
Noordoost (Wyckerpoort, Wittevrouwenveld, Limmel en Nazareth) door
de toenmalige minister van Wonen, Werken en Integratie, E. (Ella)
Vogelaar aangewezen als zogeheten prachtwijk of krachtwijk. De flat
is gelegen in dit gebied (Wittevrouwenveld). |
|
Bouw
In 1948 respectievelijk 1950 in twee fasen tot stand gekomen
FLATGEBOUW van de hand van architect F.C.J. Dingemans, genaamd
Gemeenteflat. De flat is gelegen aan het
Koningsplein (oostzijde) op de hoek van de A2 (westzijde) en de
Scharnerweg.
De bouwmassa van de Gemeenteflat bestaat uit drie aan elkaar
geschakelde volumes. Deze zijn verschillend in hoogte,
respectievelijk zeven bouwlagen op de hoek met de Scharnerweg en
twee maal vijf bouwlagen. Daaronder een souterrain waarin de
bergingen zijn ondergebracht. De flat wordt gedekt met een platdak.
Langs de zijde van het Koningsplein wordt de daklijst geritmeerd
onderbroken door schoorstenen.
Deze geleding wordt in verticale zin versterkt door verhoogde
eindpartijen en trappenhuizen en in horizontale zin door de
verbijzondering van de plint en een terugliggende hoogste bouwlaag.
In zijn geheel is hierdoor een alzijdige architectuur ontstaan met
een gevarieerde ritmiek en plasticiteit.
De flat is een galerijflat met de galerijen aan de oostzijde
(horizontale geleding). De gevel aan de westzijde wordt
gekarakteriseerd door uitspringende balkons (verticale geleding).
Deze beide gevels vertonen een sterk van elkaar verschillend beeld.
De beide kopgevels en de gevels van de trappenhuizen hebben ieder
een eigen indeling met vensterreeksen, toegangspartijen in de
trappenhuizen en balkons aan de kopgevels.
Het gebouw is opgetrokken in gewapend beton. De gevelvlakken zijn
gemetseld van een geelgrijze metselklinker. Dit komt sterk naar
voren in de koppen en de geaccentueerde trappenhuizen. In de delen
daartussen zijn de pre-fab betonelementen zichtbaar. Ook in de
details, balkons en vensteromlijstingen keert het beton terug. De
galerijen zijn afgewerkt met stucwerk. De vensters zijn
oorspronkelijk alle van hout.
De ontsluiting van de flat geschiedt via de drie trappenhuizen die
als 'scharnierpunten' dienen, met geaccentueerde toegangspartijen
aan de westzijde. De trappenhuizen zijn uitgevoerd in schoon
metselwerk. De individuele woningen worden via de galerijen
ontsloten. Het gebouw bevat 90 woningen in acht verschillende typen,
variërend met een, twee of drie slaapkamers, een woonkamer, keuken
en sanitaire voorzieningen. De woonkamers liggen aan de zijde van
het Koningsplein. Iedere woning heeft tenminste één balkon.
Met de renovatie van de flat begin jaren 80
zijn de originele houten kozijnen met verfijnde roeden indeling
vervangen door grove kunststof kozijnen. De metselwerk volumes
werden gestukadoord in een sobere bruine kleur refererend aan de
steenkleur. Om de flat weer zijn originele aanzien terug te geven is
de oorspronkelijke grafiek van de raamindelingen gebruikt. Hierbij
kon gekozen worden tussen het handhaven van het oorspronkelijke
materiaal hout met een grotere dimensionering (door de dubbele
beglazing) of het handhaven van de oorspronkelijke dimensies
uitgevoerd in aluminium. Het laatste werd gekozen. Voor het
schilderwerk is samen met Sikkens gezocht naar de oorspronkelijke
kleur. Aangezien stucwerk qua textuur dichter bij beton dan
metselwerk ligt, is gekozen om het schilderwerk van de
stucwerkvlakken ton-sur-ton aan te sluiten op de oorspronkelijke
betonkleur. De gemeenteflat krijgt hierdoor een monochroom aanzien.
De licht- en schaduwwerking gedurende de dag brengt de bijzondere
plasticiteit bijna 60 jaar later opnieuw naar voren. Bron schuin
gedrukte: website
Archined
|
