Hierehoezer en Villa's

in Mestreech

(Herenhuizen en Villa's in Maastricht)

Herenhuizen en Villa's in Maastricht:

Als je door Maastricht loopt met zijn rijke historie en dan vooral van de industriële kant en je leest de verhalen over de mensen die destijds hier gewoond en vooral gewerkt hebben, dan weet je dat de arbeider het niet altijd gemakkelijk gehad heeft. Toch trekt met name deze tijd mij enorm aan, maar waar je de 'underclasse' hebt daar heb je automatisch ook de 'upperclasse'. De geweldige gebouwen die nu vooral worden gebruikt door bedrijven, Universiteit en/of overheid waren vroeger 'gewone' huizen, hoe moet het leven in die huizen niet zijn geweest. 

De veranderingen vonden met name plaats onder invloed van de industrie in de negentiende eeuw, niet alleen in de sociale structuur maar zeer zeker ook de ruimtelijke structuur. De eerste fabrieken in Maastricht werden destijds middenin de stad gebouwd en dit trok natuurlijk de arbeiders die dichtbij de fabriek gingen wonen, dit had weer overbevolking en verpaupering  van de binnenstad toot gevolg. Het nieuwe villapark aan de zuidzijde van de stad is nauw verbonden met de opkomst van de welgestelde stedelijke middenklasse. Deze wilde naar de bestaande normen en waarden van de hogere klasse 'buiten' wonen, dit werden grote langhuizen op uitgebreide landgoederen die als zomerverblijf werden bewoond.

Op 22 mei 1887 nam burgemeester Willem Pyls een slokje water uit de fontein op de rond-point in de Lambertuslaan en gaf daarmee het startschot voor de bouw van het Villapark. Vóór 1920 kon slechts weinige de zeer welgestelde toplaag van de middenklasse zich een woning in het villapark permitteren, maar door de toenemende welvaart nam de druk op het villapark toe en stegen de grondprijzen, hierdoor werden de percelen steeds kleiner.

STEDENBOUWUNDIGE INFORMATIE:
De wijk is buitengewoon heterogeen, sluit wonderwel aan bij de oude stad en biedt een harmonische overgang naar het omringende heuvellandschap.
Slechts een klein deel aan de noordkant behoort tot het zogenaamde Villapark, dat tot stand kwam op de voormalige vestingterreinen ten zuiden van de stad.
Dit deel valt op door zijn parkachtige lanen met grote alleenstaande en geschakelde villa’s en herenhuizen in neostijlen.
De wijk omvat verder de hoofdstructuur van de vroegere gemeente Sint Pieter met diverse, soms oudere bebouwing langs de Papenweg, de Burgemeester Ceulenstraat en langs de voet van de Sint Pietersberg, waar het verdwenen kanaal naar Luik een blijvend stempel heeft gedrukt op de lange lintbebouwing.
De open terreinen tussen deze kernen zijn in successievelijke fasen volgebouwd met zowel gesloten stedelijke als vriendelijke architectuur.
Markante gebouwen in de wijk zijn de twee dorpskerken, de neogotische van J. Kayser (1872-1875), hoog op de oosthelling van de berg, en de imitatievroegchristelijke kerk van F. Peutz en W. Sprenger (1937-1939) in de nieuwe buurt tussen Villapark en Oud-Sint Pieter.
Twee ingrepen uit de jaren zestig van de vorige eeuw hebben een zware wissel getrokken op de stedenbouwkundige kwaliteit van de wijk: het dempen van het kanaal Maastricht-Luik en de bouw van de Kennedybrug met de rondweg op de oude singelstructuur met zijn bomen en zijn prachtige rond point op de kruising van de Prins Bisschopsingel en de Sint Lambertuslaan.

HISTORISCHE INFORMATIE:
Na de in 1867 begonnen ontmanteling van de vesting werd uitbreiding van de stad mogelijk.
Het plan Villapark, waartoe ook een deel van het Jekerkwartier behoort, werd de eerste ‘moderne’ stadsuitbreiding van Maastricht.
Het plan werd uiteindelijk in 1881 vastgesteld onder verantwoordelijkheid van de toenmalige stadsingenieur W.J. Brender à Brandis.
Het toont invloeden van contemporaine ontwikkelingen in het buitenland, in het bijzonder in België.
Het werd een woonbuurt voor de beter gesitueerde Maastrichtenaren.
De architectuur is overwegend eclectisch met bouwmaterialen in imitatie- en neostijlen.
De bouwgolven vonden plaats van ca. 1890 tot 1900, rond 1910 en van 1925 tot 1935.
Vóór WO II werden de nieuwe hoofdstraten van Sint Pieter (vol)gebouwd en verrees een rijk geschakeerd aanbod van woningen, waaronder prachtige staaltjes van architectuur.
In de jaren vijftig werd ten zuiden van de Glacisweg een nieuwbouwwijkje gerealiseerd en kwam op initiatief van de ENCI een wijk op de flank van de Sint Pietersberg tot stand.
Plannen om de hele oosthelling vol te bouwen zijn gelukkig nooit tot uitvoering gekomen.

STRAAT EN WIJK NAAM INFORMATIE:
In de wijk Villapark zijn diverse oude benamingen van straten te vinden (Papenweg, Bergweg), die soms herinneren aan de zelfstandige gemeente (Burgemeester Ceulenstraat), aan topografische elementen (Sint Pieterskade, Kanaaldijk, Kapelweg) en aan kloostergemeenschappen (Observantenweg, Recollectenweg, Ursulinenweg).
De straten van het Villapark zijn vernoemd naar (Maastrichtse) bisschoppen en militaire gouverneurs van de vesting Maastricht.
Een aantal nieuwere namen verwijst naar begrippen die verband houden met de Sint Pietersberg of het Prinsbisdom Luik, waartoe de heerlijkheid Sint Pieter tot 1794 behoorde.

In het stadsdeel Wyck hebben de nieuwe spoorwegen een sterke impuls gegeven aan nieuwe economische ontwikkelingen, waarbij in het laatste kwart van de negentiende eeuw een geheel nieuwe stationswijk werd aangelegd ten oosten van de geslechte vestingterreinen. Vooral aan de stationsstraat en de Wilhelminasingel verrezen imposante hotels en deftige woongebouwen. Om de nieuwe wijk voldoende allure te geven werden er bij de verkoopvoorwaarden ook voorschriften voor de architectonische invulling vastgelegd. Zo worden onder meer de gevelhoogte en nokhoogte voorgeschreven; de hoekpanden moesten afgeschuind worden en eventuele blinde zijgevels moesten schijnramen krijgen.

Voordat de in 1867 per Koninklijk besluit besloten werd dat de vestingstatus van Maastricht werd opgeheven hadden veel kloosters en rijke burgers die buiten de stadsmuren hun onderkomen hadden een soort vluchthuis 'refugie' in de stad liggen, voor meer info zie elders op deze SITE.

U begrijpt het, wordt nog aangevuld, voor hun eigen verhaal klikken op de naam of foto.

Drievoudige Eclectische Stadsvilla (Villapark)

 Villa Regout (Villapark)

Villa St.Michael (Villapark)

Villa Lhoëst (St.Pieter)

Villa St.Hubertus (Villapark)

Villa Maaszicht (St.Pieter)

Villa St.Lambert (Villapark)

Villa Wyckerveld( Wyckerpoort)

Villa Maya (Villapark)

Villa Wilhelmina (St.Pieter)

’t Villapark waor ’n prachtege buurt um te woene.

’t Sjoenste waor de rotonde die midde in de Prins-Bissjoplaan laog.

In ’t midde stoont ‘ne prachtige fontein umgeve door riekeleke perke en buim.

Dat waor ein vaan de drei gratise fonteine.

De gemeinte had naomelek bij de concessiehawwer vaan de waterleiding bedonge tot deed rei fonteine in Mestreech gratis en veur niks zouw laote spuite.

Dat waor dees fontein op Sint Pieter en de fontein in ’t Dr.Nolenspark en de fontein op de Vriethof bij de toenmaolege meziekkiosk.

De fontein en ’t perk  op Sint Pieter móste evels plaotsmake veur de aofrit vaan de Kennedybrögk.

De charme is daodoor verdwene wat hiel erg zun is, meh de veuroetgaank verpliechde toot ’t make vaan offers.

Jan Janssen