|
Artifort (Wagemans & van Tuinen) |
In 2015 vierde Artifort haar 125ste verjaardag. Het meubelbedrijf
bracht vanaf jaren zestig spraakmakende ontwerpen op de
internationale markt
Hoe
het begon;
Jules Wagemans (1866-1943) is in 1890 begonnen als garnisseur
(stoffeerder) in een pand in de Witmakerstraat. Terwijl het
meubelfabriek v/h Wagemans & Van Tuinen in de Witmakersstraat voor
de wind ging in de jaren twintig, viel het doek voor de Zwarte
Ruiter (over de Zwarte
Ruiter kunt u op deze pagina terecht), de grootste brouwerij
in Maastricht. De modern ingerichte brouwerij met zijn grote kelders
voor opslag was een van de eerste vestigingen van een bedrijf in
Maastricht op voormalig vestingterrein na 1867. N.V. Meubelfabriek v/h Wagemans & Van Tuinen, H. Wagemans & Co, Wagemans & Van Tuinen. In 1890 vestigt Jules Wagemans zich in Maastricht als 'tapissier-garnisseur', behanger en stoffeerder, het vak heeft hij geleerd in Luik. Luik was in die tijd de plek waar menige jonge Maastrichtenaar de kneepjes van de industriële revolutie leerde.
Henricus Wagemans neemt na de Eerste Wereldoorlog de zaak van zijn
vader over onder de naam H. Wagemans & Co (1920). Het bedrijf legde
zich toe op de productie van (buitenlandse) clubfauteuils en
leunstoelen, naderhand ook van moderne matrassen.
In 1928 wordt de merknaam Artifort bedacht voor het eerste
gestoffeerde zitmeubel dat geheel in eigen beheer wordt vervaardigd.
Artifort is samengesteld uit het Latijnse woord ‘ars’dat kunst of
kunde betekent en ‘fortis’ dat staat voor sterk en krachtig. . Ook
het woord "comfort" is terug te vinden in deze merknaam.. De
economische recessie van de jaren dertig dwingt H. Wagemans & Van
Tuinen, zoals het meubelbedrijf destijds heette, om zich te
profileren. Het ontwikkelen van een pakkende merknaam plus een
beeldmerk is een begin. De meubels moeten zich vanzelfsprekend ook
onderscheiden. De nadruk komt te liggen op functionaliteit, comfort
en kwaliteit gecombineerd met de esthetisch verantwoorde vormgeving
en innovatief gebruik van materialen. In 1936 trekt dhr. Van Tuinen zich terug wegens ziekte en wordt opgevolgd door K. Kalma. De oorlogsomstandigheden dwingen tot improvisatie en na de Tweede Wereldoorlog wordt de draad weer opgepakt : in 1945 wordt de productie hervat met schaarse grondstoffen, ook wordt in dat jaar gestart met een eigen opleiding voor meubelstoffeerders. Na het overlijden van Henricus Wagemans in 1948 wordt zijn oudste zoon Harry Wagemans benoemd tot algemeen-directeur. De grote doorbraak kwam in de jaren vijftig en deze begint met export naar het buitenland. De meubels worden naar Scandinavisch voorbeeld moderner. Later ontwikkelt Artifort een eigen stijl, onder andere door het aantrekken van Gerrit Rietveld als ontwerper. Meubels van zijn hand komen te staan in het Nederlandse paviljoen op de Wereldtentoonstelling van 1958 in Brussel. Foto's boven links De Limburger bron RHCL, rechts Collectie GAM RHCL Wagemans en Tuinen nr.13080, 07-06-1938 Volksplein 'Het Zuiden'
Met de komst van de binnenhuisarchitect en meubelontwerper Kho Liang
Ie, die esthetisch adviseur wordt van Artifort, verandert er veel.
Zijn vooruitziende blik en grote kennis van het ontwerpvak en zijn
internationale contacten zijn niet alleen bepalend voor de successen
in de jaren zestig en zeventig, maar hebben hun invloed tot op de
dag van vandaag.
Nadat Artifort de meubelfabriek met toonzalen in Maastricht verliet,
sloeg de verpaupering van de gebouwen toe. Er werden plannen
ontwikkeld om de gebouwen, gelegen tussen de Brouwersweg en de
Annalaan, een geheel nieuwe, in de huidige tijd passende, functie te
geven. De karakteristieke gevels, kenmerkend voor een tijdperk en de
omgeving, blijven behouden. Zo ook de unieke keldergewelven.
1975 overlijden Kho Liang Li
1984 Samas Groep in Baarn neemt Artifort over. omzet 1984 20
miljoen, 87 werknemers.
1989 14 werknemers
ontslagen na het uitbranden van fabriek Castelli in Italië, De
ontslagen vallen onder administratief en onderhoudspersoneel waarvan
de helft een partime contract heeft. |
|
Krantenartikel Artifort | Advertenties Artifort |
Artikel Algemene Handelsblad 22-03-1935 over de opening van de nieuwe fabriek Nieuwe Fabriek te Maastricht, Officieele opening. (van onzen correspondent) Maastricht 21Maart 1935 De nieuwe fabriek aan het Volksplein voor het vervaardigen van speciaal artifort fauteuils en kleine meubelen, Epeda-veeringen voor alle doeleinden als auto’s, treinen, tramwagens, vliegtuigen, matrassen, kussens enz. Wagemans & van Tuinen N.V. , welke ook toonzalen te Amsterdam heeft zag Donderdagmorgen in haar toonzalen te Maastricht, een groot aantal genoodigden vereenigd. Nadat de heeren Danco en Wagemans een kort overzicht hadden gegeven van deze inrichting, die in 1918 op zeer bescheiden schaal begonnen door den tegenwoordigen directeur H. Wagemans, en herhaaldelijk uitgebreid thans beschikt over 3000 m2 werkplaatsen, 200 m2 magazijnen en 100 m2 voor toonzalen en kantoren, welke fabriek, vroeger brouwerij, in een half jaar tijds werd omgebouwd, en thans ongeveer 100 arbeiders te werk stelt, deed het prettig aan te hooren, dat de directeuren de toekomst gunstig tegemoet zagen. Daarna spraken burgemeester mr. Van Oppen en de heer J. Schaepkens van Riempst woorden van gelukwensch. Vervolgens werd een rondwandeling door de toonzalen gemaakt, waar tevens een tentoonstelling van werken van George Tielens, P.Schmitz, Charels Hollman, Bakhoven en mej. Jacq. Nijst gehouden werd. Nadat de burgemeester het lint had doorgeknipt, verklaarde hij de fabriek geopend. (bron Delpher kranten) |
|
Naor Bove | |
Herontwikkeling locatie Artifort. Gemeente Maastricht noemt de voormalige bierbrouwerij De Zwarte Ruiter ‘beeldbepalend’ voor de stad. Het pand staat midden in de ‘Jordaan van Maastricht’, ten westen van het centrum. Na anderhalve eeuw industrie is het nu tijd om in het erfgoed te gaan wonen. Woningcorporatie Maasvallei realiseerde in 'De Zwarte Ruiter' 68 appartementen en 2300 vierkant meter bedrijfsruimte. Dat had nooit gekund zonder moderne bouwmaterialen. De nieuwe naam ‘De Blauwe Veste’, architect Satijnplus, Bouw Van Wijnen Sittard, begin bouwen april 2011, opgeleverd april 2012. Woningcorporatie Maasvallei wilde het karakter van de oude panden behouden en ontwikkelde nieuwe appartementen. Ruud Starren, opdrachtgever Maasvallei zegt het volgende; ‘Het pand stond leeg. Samen met de gemeente en twee andere partijen hebben wij toegezegd het te renoveren tot koopwoningen’, legt Ruud Starren uit. “Het is een monument en de gemeente wilde het behouden voor de toekomst. Uiteindelijk haakten de partijen af, onder meer door het inzakken van de koopmarkt. Toen besloten we het alleen te ontwikkelen en er huurwoningen in te maken. Met het ontwerp van SATIJNplus is bouwbedrijf Van Wijnen gaan bouwen.” Het idee was om de gevels te laten staan en ook de oude keldergewelven intact te laten. Bovenop de kelder is vervolgens een compleet nieuw appartementencomplex neergezet. Dat moest extra licht worden uitgevoerd, omdat de gemetselde gewelven het gewicht anders niet aan zouden kunnen. Aan één kant is het maaiveld een verdieping uitgegraven, waardoor de kelders aan die kant zichtbaar worden en vanaf de stoep en daglicht krijgen. “Daar hebben we bedrijfsruimte van gemaakt.” De bouw is over het algemeen goed verlopen. Maar Maasvallei kende ook tegenslag. “De oude ijskelder, waar eigenlijk een parkeergedeelte zou komen, stortte tijdens de bouw in. De gemeente wilde de gewelven en de rest van de kelder wel behouden. Uiteindelijk is besloten om een moderne, dubbeldeks parkeergarage te maken op de plek waar eerst de ijskelder was. Jammer, maar dat hoort erbij. Het was een lastig, maar bijzonder project. We liepen tegen veel dingen op waarvoor we oplossingen moesten zoeken. Maar het resultaat is geweldig en alle bewoners zijn enthousiast. Het is een project dat we inlijsten.” Jos Smits, projectleider SATIJNplus zegt het volgende; “Wij zijn veel bezig met bijzondere renovatieprojecten. Dit project is daar een goed voorbeeld van. Het leuke van dit soort grote renovaties is dat je nooit weet wat je allemaal tegenkomt. Je moet dus erg creatief zijn”, aldus Jos Smits. Bij de brouwerij de Zwarte Ruiter, nu omgedoopt tot Blauwe Veste, heeft SATIJNplus het contrast tussen oud en nieuw willen benadrukken. De originele gevels en kelders zijn bewaard, maar de staalconstructie is duidelijk zichtbaar. “De appartementen in het complex zijn allemaal anders. Ieder deel van de plattegrond vroeg om een andere indeling en een andere aanpak. Er zijn appartementen van 68 tot 180 vierkante meter, deels sociale huur deels vrije sector. De gevelopeningen zijn behouden, dus in iedere woning zitten de ramen op een andere plek. Daarnaast hadden we het idee om bij de Blauwe Veste ‘de meest monumentale parkeergarage van Nederland te maken. De voormalige ijskelder, waarin ooit het bier koel lag opgeslagen, zou worden verbouwd tot prachtige parkeergelegenheid. Het was dus een grote tegenslag toen deze instortte. Nu staat op deze plaats een moderne parkeergarage.” Ger van der Zanden, leverancier Slimline zegt het volgende; “: Bij het ontwerp van de renovatie was al snel duidelijk dat de bouw zo licht mogelijk moest worden zodat de ouder keldergewelven het konden dragen. Daarom is gekozen voor het Slimline vloersysteem. Met een gemiddeld gewicht van 325 kg/m2 is het eigen gewicht van de vloer minimaal, zonder dat hoeft te worden ingeleverd op bijvoorbeeld geluidsisolatie”. “Slimline heeft vrijwel vanaf het begin meegedacht en technische expertise geleverd aan dit project. “Het gewicht was een belangrijke factor. De stalen constructie van het nieuwe complex weegt een kleine 900 ton. De nieuwe gevels zijn gemaakt uit houtskeletbouw. De appartementen worden daarnaast gescheiden met metalstud-wanden. Ook die wanden zijn akoestisch ontkoppeld. Het project in Maastricht is voor ons een prachtig voorbeeld wan wat er met ons product kan. Het is uitermate geschikt voor bouwen op bestaande funderingen of zoals in dit geval keldergewelven. Een modern appartementencomplex dat letterlijk steunt op Maastrichtse historie.” Onderstaande foto anno 2023 MIdden Volksplein, 1ste en 3e Brouwerweg, foto's John Kerkhofs. Voor meer foto's kunt u terecht op de website Kijk op Blauwdorp
|
|
de Brouwersweg Foto collectie GAM nr 28398 Maastricht Brouwersweg Westen. Na de renovatie van de woningen in het Blauwdorp waren de wegen aan de beurt. Rechts de gebouwen van Artifort, voormalige brouwerij "De Zwarte Ruyter". Auteur Openbare Werken Gemeente Maastricht, 20-12-1984 |
|
Bron: Website Artifort. boek Wim Mes, Het Artifortgebouw.Maastrichts Silhouet nr.74, De Limburger Caspar Cillekens 08-01-2010, Delpher Kranten archief, Geheugen van Nederland Delpher, Chapeau magazine. Foto's kleur John Kerkhofs Zwartwit. overzichtsfoto st.Annalaan Beeldbank Regionaal Historisch Archief Limburg., brouwersweg Beeldbank Regionaal Historisch Centrum Limburg, Meer foto's op kijkopblauwdorp Forum Mestreech Online. |