De Lelie: 'Chemische wasserij'.

Mijn herinnering aan de Lelie stelt niets voor. Een tante Fam. Godding woonde op de Heugemerweg 21 en aan de achterzijde van ons huis (zijde Duitse Poort hadden mijn oom en tante het tankstation (Caltex) in beheer, dat was bij de 1overweg. Naderhand heb ik er nog via mijn werkgever gewerkt tijdens de sloop van de Lelie.

Maar het begint eigenlijk al meteen met het adres, de helft zegt Heugemerweg en de andere verwijst naar de Duitsepoort. Op veel advertenties van de jaren 20-30 staat Heugemerweg 33 als adres, toch was de voorzijde gelegen aan de Duitse poort en de achterkant aan de Heugemerweg.

Stoomwasserij De Lelie lag op de Heugemerweg vanaf 1921, In 1908 was de naam 'Stoomwasscherij en Bleekerij De Lelie'. (register van de Nederlandsche naamloze Vennootschap).  In 1918 komt de naam Stoom-, wasch, strijkinrichting De Lelie (register van de Nederlandsche naamloze Vennootschappijen tegen).

Foto links via Wikipedia en Europeana, spoorwegovergang Duitse Poort 1935.

Een van mijn veelvuldige gebruikte bronnen is wel de website van Delpher Kranten, een website met ruim 2 miljoen historische kranten. Het voordeel hiervan is dat je een chronologische volgorde krijgt van de gebeurtenissen.

In 1921 gaf directeur Lousberg opdracht aan Alphons Boosten en Jos Ritzen om het bestaande gebouwencomplex te moderniseren van de N.V. Wasserij De Lelie tussen de Duitse Poort en de Heugemerweg en uit te breiden. De twee jonge architecten stonden op dat moment volop in de belangstelling door de bouw van de Koepelkerk aan de overkant van het spoor. Het ontwerp omvatte een nieuwe bakstenen werkzaal met sheddaken en diverse kleinere aanbouwen, waaronder een garage.  Er ontstond op die manier een binnenterrein. Opmerkelijk was de vormgeving van het verhoogde deel en de aanbouw, door horizontale belijning en vlakke, gestuukte wanddelen, raamopeningen, horizontale belijningen en verdikte richels in verschillende afmetingen en tinten. Kenmerkend waren de paviljoenachtige entreegebouwen aan de Duitsepoort en de hoge schoorsteen met belettering "De Lelie". Aan de Heugemerweg verrees een eenvoudig woonhuis met kantoor voor de directeur. Het gehele complex, inclusief de directiewoning, is omstreeks 1980 afgebroken. Wel bewaard bleef een klein woningcomplex, dat Boosten en Ritzen rond diezelfde tijd verderop in de straat realiseerden. De opdrachtgever was de toenmalige directeur van de wasserij, Jean (L.H.M.) Lousberg.

Opdracht van de verbouwingen: Boosten, A.J.N. (woonhuis directeur) 1921, Boosten, A.J.N. (verbouwing en uitbreiding) 1921; Ritzen, J. (verbouwing en uitbreiding) 1921; Boosten, A.J.N. (verbouwing) 1924; Boosten, A.J.N. (verbouwing) 1926; Boosten, A.J.N. (verbouwing) 1934; Limpens Maastricht (uitvoering).  Het gehele complex, inclusief woning en kantoor, is rond 1980 afgebroken ten gunste van woningbouw.

Bij de eerste advertenties staat de naam LEMA ' gedeponeerd fabrieksnaam' tevens staat er de Lelie, ik weet het niet maar omdat de Lelie in meerdere steden voorkwam kan het zo zijn dat 'LEMA' slaat op Lelie Maastricht!  Dit was zowel na 1938. Het antwoord staat in de advertentieblad voor Limburg op 27-05-1938, er wordt geschreven; 'aangezien de naam "De Lelie" vooral voor onze clientèle buiten de provincie Limburg meermalen aanleiding gaf tot verwarring met gelijknamige bedrijven hier te lande, zullen wij in de toekomst voor onze bedrijven te Maastricht en te Apeldoorn uitsluitend gebruik maken van ons nieuw wettig gedeponeerde handelsmerk 'De Lema'. De naam onzer N.V. blijft natuurlijk onveranderd: N.V. Stoomwasscherij, Ververij en Chem. Wasscherij "De Lelie" Maastricht.

Links advertenties via Delpher.

Jean Lousberg was een niet onverdienstelijke amateurschilder, die lessen volgde bij Robert Graafland en Henri Jonas. Hij was lid van de Limburgse Kunstkring en verkeerde, zoals zijn broer Frans en neef Frits, vaak in de Maastrichtse kunstenaarskringen. Op zijn verzoek maakte zijn vriend Charles Vos een allegorische sculptuur op de N.V. Wasserij De Lelie. Aan de voorzijde van de sculptuur is centraal een grote lelie met als knop een voor Vos zo typerend gezicht. In de uitdrukking zijn overeenkomsten te ontdekken met het gezicht van het Mooswief op de Markt in Maastricht. Aan de rechterzijde van lelie is een staande vrouw uitgebeeld die de was, die zij met beide handen vasthoudt, keurt. Aan de andere zijde van de lelie staat een wasvrouw ruggelings afgebeeld. Ook de achterzijde van de sculptuur is uitgewerkt. De ruggelings afgebeelde wasvrouw staat gebogen over de tobbe de was te schrobben op een wasbord. Centraal ziet men de steel en bladeren van de lelie. De keurende vrouw is frontaal afgebeeld. Allegorische sculptuur op de N.V. Wasserij De Lelie Witte (Chamotte ?) klei afgewerkt met glazuur Afm.: hoogte 30,5cm, breedte voetstuk 11,5cm, diepte voetstuk 10,5cm. Jaren dertig van de twintigste eeuw, niet gesigneerd.

Het beeld is in particulier bezit en is in Utrecht (foto afkomstig van website Charles Vos)

In de grote staat 42 (foto links Fotocollectie GAM nr 21632, auteur Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Datering 11-07-1963), was een filiaal van De Lelie waar je de was kon brengen en vaak ook dezelfde dag ophalen. Hier werd in de vitrine in 1932 (de Limburger 21041932) een tegeltableau tentoongesteld die vervaardigd en uitgevoerd was door Felix Timmermans die St.Chrispinus en St.Crispiaan voorsteld.

Voor het kantoor- en winkelpand in de belangrijkste winkelstraat in het centrum van Maastricht werd een bestaand pand verbouwd. De brede gevel werd vernieuwd en vermoedelijk met een verdieping berekend. Er kwamen twee voor, over de drie verdiepingen doorgetrokken erkers. Voor de concurrerende onversierde gevel werd het metselwerk vlak gehouden, de erkers rusten op een terugkeer vloer. Thans zijn twee winkels in het pand gevestigd; in de benedenzone is niets meer van Boostens aanpassing uit 1930 te bespeuren. In de materialisering van het frame om de glaspuien wordt aansluiting gezocht bij de betonstrook van de erkers., Boosten, AJN (verbouwing) 1930.

1953 (Gazet van Limburg 10211953) NIEUW FILIAAL VAN DE LELIE:

De N.V.Stoomwasserij, Ververij en Chemisch Wasserij De Lelie heeft woensdagmiddag in de Grote Staat haar daar reeds jaren bestaand filiaal na een uitgebreide verbouwing en modernisering opnieuw geopend.  Het pand heeft een ingrijpende gedaanteverwisseling ondergaan. Het interieur werd verruimd en prijkt in lichte, warme kleuren van wand en meubilair tinten. Roodleren banken vormen onder de moderne verlichting een zeer mooie combinatie met de frisse schilderingen, welke de Maastrichtse graficus E.Muller op de wanden aanbracht en waarin het werk van De Lelie werd gesymboliseerd. De artistieke betimmeringen en het sierlijk smeedwerk, dat overal het Lelie-motief vertoont, dragen een apart cachet. De verbouwing van de zaak te Maastricht is na die van de Roermondse en Geleense filialen dit jaar de derde modernisering in Limburg. Het spreekt vanzelf, dat zowel de filiaalhouder van de gemoderniseerde zaak de heer Claessens, als de heren van Aubel en Leunissen, die in de commerciële en administratieve leiding van De Lelie zetelen, bij de feestelijke opening woensdagmiddag o.a. speciaal de uitvoerders die het speciale cachet aan het interieur gaven, de fa Huveneers en Rings te Limmel voor de betimmeringen en de fa Vossen alhier, voor het smeedwerk en alle anderen, die aan de in snel tempo uitgevoerde  verbouwing medewerkten, van harte dank betuigd hebben. De heer v. Aubel bracht speciale dank aan de heer Frantzen, die in het aangrenzende pand in de Grote Staat vanaf de eerste dag der verbouwing onderdak voor tijdelijke voortzetten van het filiaal verleende. Er waren uiteraard deze middag ook vele bloemstukken en andere vormen van gelukwens met de nieuwste aanwinst van De Lelie, welke nu door heel Limburg haart filialen krijgt.

Verder was het winkelhuis van Stegehuis op de Wijckerbrugstraat 7a en 7b in Maastricht, ook dit pand werd door de Architecten: Boosten, A.J.N. in 1930 verbouwd. Dhr. Stegehuis was een van de spaarders bij Ons Belang.
Hij exploiteerde een agentschap voor wasserij De Lelie. De gevel van het nieuwe pand werd evenals bakkerij Royal, het belendende pand, uitgerust met puntige erkers en met grote blokken gietbeton bekleed.

Ook op de Groote Staat 42, Brusselsestraat 109 (opening 01-06-1964) W.Brugstraat 3 (heropening 24-03-1955, iedere 5e klant geheel gratis), Burg.v.Oppenstraat 71, Koningin Emmaplein 7, Frankenstraat 305, Gasthuisstraat en Gronsvelderweg 33 waren winkels/filialen van de Lelie.

De Lelie had ook zgn depots in Eijsden, Valkenburg, Sittard (Limbrichterstraat 6), Venlo (Dwarsstraat), Arcen (Maasstraat), Roermond (Zwartbroekstraat 21) en Heerlen (Kerkplein en Saroleastraat 11), dit waren verzamelplaatsen waar men de was kon brengen die door eigen vrachtwagens van De Lelie werden opgehaald en vervoerd naar Maastricht. Foto rechts Mercedes vrachtwagen via Transport-History van Hub Rekko.

In 1967 had De Lelie een ophaaldienst deze kwam iedere dinsdag in Nieuwenhagen, Waubach en omgeving. De terugbezorging was dan op vrijdag van dezelfde week.

In 1968 kreeg de 73 jarige heer L.Vaessen de bronzen eremedaille verbonden aan de Orde van Oranje Nassau voor zijn trouwe dienst in het bedrijf De Lelie uitgereikt door Burgemeester Baeten. De heer Vaessen was 40 jaar in het bedrijf werkzaam geweest. Onder meer 25 jaar als filiaalhouder in Heerlen, de laatste 7 jaar was hij kantinebaas in Maastricht.

In 1969 (De Nieuwe Limburger 11091969) Hollandse Stomerij overgenomen door de De Lelie, per 1 december gaat de Hollandse Stoomwasserij NV te Valkenburg met hen 400 priveklanten en hotels en pensions in Valkenburg en omstreken samenwerken met De Lelie, dit betekent vermoedelijk dat het nagenoeg het hele personeel (27 pers. 9 mannen en 18 meisjes) overgaat naar De Lelie. Ze kunnen binnen een opzegtermijn van drie maanden ontslag nemen of per december in minstens gelijke functie overgaan naar De Lelie. Het overgrote merendeel ging mee over. De wasserij aan de Plenckertstraat werd gesloten op 1 december 1969. De machines en later de gebouwen werden verkocht.

Advertenties 1910-1932 via Delpher Kranten

Naor Bove

Gevonden via Delpher Kranten

Foto kleerhanger via FB.

In 1916 (Limburger Koerier 28071916) verzocht dhr. Pierre Janssen werd een vergunning aangevraagd tot het uitbreiden van de stoomwasscherij, ververij en chemische wasserij 'De Lelie" in de Looiersgracht 12a. Dit in verband het plaatsen van nieuwe en het verplaatsen van de bestaande machines. Op 9 augustus tussen half 12 en kwart voor 12 zal het gemeentebestuur de eventuele bezwaren aanhoren.

In 1919 (Volkskrant 23101919) nam de directie contact op met de arbeidsorganisatie met het verzoek om bij haar in te dienen een Collectieve arbeidsovereenkomst. Dit gebeurde al nadat het personeel 14 dagen 'georganiseerd' was.

In 1920 (Nieuwsblad van het Zuiden 24011920) werd door een brand, die begon bij de buren van De Lelie aan de Looiersgracht stroohoedenfabriek 'Lipschits' in de nacht van 22 op 23 januari 1920 woede een hevige brand. Deze werd vermeld in diverse dagbladen waarbij zowel de stroohoedenfabriek geheel en de nabijgelegen stoomwasscherij 'de Lelie' gedeeltelijk was uitgebrand. (24011920 Nieuwsblad van het Zuiden) De oorzaak was onbekend, de brand werd om 23.30 uur ontdekt, de brandbare stroo, de chemicaliën, het droge materiaal der houten gebouw zorgde voor een fikse brand. De brandweer vocht tegen een onbedwingbare vuur. Al snel werd bepaald om de naastgelegen huizen te beschermen tegen het vuur. De militairen verleenden met een handspuit krachtige hulp. Van de wasscherij is het gedeelte naast de hoedenfabriek totaal afgebrand met in begrip van een 300 kilo aan waschgoed (andere dagbladen spreken over 3000 kilo). Aan het strijklokaal is veel schade toegebracht. Het waschlokaal met de machines bleven echter gespaard. Er werd met vier slangen geblust. Om 03.00 uur kon de brandweer inrukken. Alles zou zijn verzekerd maar niet hoog.

Verbazend zijn wel de vele advertenties die de Lelie in de jaren van hun bestaan heeft geplaatst in de Gazet van Limburg, De Nieuwe Limburger, Limburgsch Dagblad, Advertentieblad voor Limburg. Misschien was er een groot verloop van personeel, was het zwaar werk of  gewoon een opstapje naar een volgende baan. Ik heb dan 1100 dagbladen doorgespit op zoek naar artikelen/advertenties van en over 'De Lelie". De eerste advertentie voor personeel verschijnt in 1910 (17091910 de Courant), waar gevraagd wordt om een hoofd en platstrijkster. In de loop der jaren verschijnen advertenties om personeel te werven oa voor :

Afwerking gereinigde goederen nette meisjes, Detacheuse en leerling detacheuse (vakvrouw voor wegwerken van vlekken), Verver en leerling verver, Strijksters, Kantoorjuffrouw, Halfwas elektricien, Persters, Inpakken controle vrouwen, Poetsdame, Verstelnaaister,,Centrifugist, Leerling bontwasser, Inpaksters-controleuses, Chauffeur besteller, Expeditiejongen (18plus), Sorteerder, Winkeljuffrouw, Natwasser, Witwasser. Dit voor de bestaande afdelingen van de wasserij, stomerij (vooral vrouwen) of expeditie (mannen). Een beetje vreemd in mijn ogen is de advertentie in de Limburger Koerier op 22-09-1927 waar een 'staalverver' gevraagd wordt.

In 1920 (Limburger Courant 07021920) werd een vergunning gevraagd voor het plaatsen van een wasch en strijkinrichting met een stoommachine van 25 pk  aan den Heugemerweg.

In 1923 (Limburger Koerier 07111923) vroeg de Lelie een vergunning om uitbreiden van hare inrichting door oprichting van eene benzine-bergplaats, een electromotor a 5 PK en een distilleerapparaat, op het perceel Gronsvelderweg.

In 1928 (Limburger Koerier 30061928) werd een ingezonden brief geplaatst met de tekst dat meneer langs de Duistsche poort wandelde en tot zijn verwondering constateerde dat op dat ogenblik de wasscherij "De Lelie"werd uitgebreid, oa met een gebouw, waarin ook in den zijmuur raamopeningen zijn aangebracht. De prachtige bebouwing, welke ter plaatse bestaat, zal dus wel voor onafzienbare tijd bestendigd worden, daar de bedoelde zijramen het thans onmogelijk maken om het naastgelegen terrein, waarop thans eeninge fraaie achterwoningen staan behoorlijk te bebouwen. Zijn mening was dus dat door de uitbreiding van de Lelie dat er niet is over nagedacht en een treurig voorbeeld te meer van de plannen van de Gemeente Maastricht.

In 1930 (de Tijd 07061930) was het werken van gehuwd vrouwen een 'heet' hangijzer, volgens een artikel in 'De Tijd' werkte er in 1930 slechts 3 gehuwde vrouwen bij De Lelie. Ze waren in opmars, in 1928 sprak men nog over 488 gehuwde vrouwen die werkte in de Maastrichtse Industrie. In 1929 was er een toename en waren er 'al' 644 gehuwde dames werkzaam waarvan een merendeel (215) werkte bij Aardewerkfabriek Céramique.

In 1932 (advertentieblad voor Limburg 08101932) bracht de Lelie belangrijk nieuws, namelijk de machinale strijkwasch, dit zou de wasch van de toekomst zijn voor groote gezinnen.  De goederen werden machinaal gestreken, zodat deze grootendeels kastklaar kunnen worden beschouwd. De kosten waren slechts 24 ct per kilo.

In 1933 (de Limburger 12121933) berichtte de R.K. Nationale Bond van Waschinstrieelen in Nederland dat men een 'Afdeeling Limburg' heeft opgericht, hierbij hebben zich bijna alle Limburgsche Stoomwasscherijhen aangesloten. Het bestuur bestond o.a. uit dhr. J.M.H.J Lousberg directeur der N.V. Stoomwasscherij "De Lelie" te Maastricht.

In 1934 (advertentieblad voor Limburg 02031934) werden de mensen uitgenodigd om de wasscherij te bezichtigen om te laten zien dat De Lelie een eerste klas zaak was. Tevens werd er een advertentie geplaatst met de tekst je meubels volgens het procede "Faerbekunst" kon laten reinigen en verven. Ze konden vaste kleeden, muur bekleedingen, stoffen en leeren fauteuil, in één woord àlles koud reinigen en verven. In geheel Limburg kon dit maar één zaak, inderdaad De Lelie.

In 1938 (advertentieblad voor Limburg 21101938) werd een advertentie geplaatst om de militairen op te roepen om hun Geheele uniform (3,50), uniform jas (2,50), uniform broek (1,25) of uniform overjas (3,50) te brengen om ze te laten eulaniseren (permanent motvrij maken van wollen goederen) Als extra service werd er ook nog eens 50 % reductie gegeven indien men de betreffende stukken tevens chemisch liet reinigen. Om wollen dekens te reinigen waren de kosten, 1-persoons 0,60 ct (eulaniseren 0,90 ct), 2-persoons 0,75 ct (eulaniseren 1,25).

In 1938 (Nieuwe Apeldoornsche Courant 12041938) kreeg de stoomwasscherij op de Bogaardslaan 6 een vergunning tot uitbreiding.

In 1939 (Limburger Koerier 02031939) werden er stoomgoedbons uitgegeven door De Lelie, de dagen dat deze konden worden ingewisseld werd door een notaris bepaald. Notaris H.J.H. Hoenen gevestigd aan het Servaasklooster 6 te Maastricht maakte bekend dat als 'gratis-stoomdagen' in februari te zijn aangewezen, vrijdag 3, donderdag 9, woensdag 15 en maandag 27 februari. 

In 1940 (advertentieblad voor Limburg 29111940) was een reorganisatie gereed gekomen, men had de allenieuwste Amerikaansche persen ingevoerd. Zij vergrootte haar wasch en mangelcapaciteit met 80 % door het plaatsen van een reusachtige roestvrij stalen waschmachine en een mangel die tot de grootste en modernste klasse in Nederland behoorde. Ook het systeem onderging een volkomen reoganisatie, waardoor zij thans een uiterst snelle en feillooze waschbehandeling kan garandeeren. Deze buitengewone reorganisatie en vergrooting vond plaats om het thans iedereen mogelijk te maken de wasch uit huis te geven, waardoor de schaarsche zeeprantsoenen, voor het grootste gedeelte,  voor andere doeleinden dan voor de groote wasch gebruikt kunnen worden.

In 1941 (Limburger Koerier 14051941) Voor het verkrijgen van nieuw kapitaal verkocht Stoomwasscherij, Ververij en Chemisch Wasscherij "De Lelie" gevestigd in Maastricht aandelen, 120 aandelen nominaal F250,00 per inschrijving vanaf heden (14051941) toe woensdag 21 mei 1941, des middag 12 uur tegen den koers van 100 pCt.  En onder de voorwaarden van het prospectus, waarvan exemplaren bij ondergeteekende verkrijgbaar zijn. Trichtse Bank N.V. Groote Gracht 82 te Maastricht.

In 1943 (Limburger Koerier 220501943) adverteerde De Lelie dat door onoverkomelijke expeditie moeilijkheden buiten de stad, voorlopig in staat zijn een beperkt aantal waschklanten uitsluitend in de Groot Maastricht aan te nemen.

In 1945 (Gazet van Limburg 17121945) was door een tekort aan kolen de fabrieken en kantoren op zaterdags gesloten.

In 1949 (Limburgsch Dagblad 22021949) De firma Bakker en Rueb uit Breda, heeft voor de wasserij De Lelie een stoomketel gebouwd, welke maandag werd afgeleverd. Dit Maastrichtse exemplaar is een z.g. vlampijp-stoomketel en weegt ruim 20.000 kilo. Het gevaarte is thans afgeladen van de speciale spoorwegwagon, waarmede het naar Maastricht werd gebracht.  Dit afladen heeft geduurd van half 9 Maandagochtend tot 5 uur 's middags. Men denkt het gevaarte eerst vrijdag a.s. op zijn plaats te hebben in het ketelhuis van De Lelie afschoon de afstand van de spoorlijn daarheen slechts .... 20 m is. Foto rechts van ketel uit Limburgsch dagblad 23-02-1949 via Delpher Kranten

In 1951 (Deventer Dagblad 13101951) startte op 24 october om 3 uur a.m. een Openbare Verkoop van Fabrieksgebouw en bijgelegen Villa van de Apeldoornse vestiging van De Lelie (Lema) op de Boogaardslaan 4-6-8 te Ugchelen bij Apeldoorn door S.I. Troostwijk, makelaar en beëdigd taxateur voor machines, de verkoop vond plaatst in Cafe-restaurant "La Bordelaise". 

In 1952 (Gazet van Limburg 04101952) De Limburgse hoodstad staat wel in het teken van monumenten. De laatste tijd zijn er heel wat geplaatst tot meer of minder voldoeing van de Maastrichtenaren. Aan de Duitse Poort, op het Lema gebouw der N.V. Stoomwasscherij, Ververij en Chemische Wasscherij prijkt nu sinds enige tijd de beeltenis van een reusachtige wasvrouw aan de tobbe, als een monument van verbeten werkzaamheid. De figuur. welke op haar verheven standpunt bij de Heerder spoorweg overgang de aandacht van talloze voorbijgangers en wachtende bij de gesloten spoorbomen trekt, grijpt in een ontstaangeschiedenis van slechts enkele maanden terug. Het beeld vormde een der aantrekkelijkheden van een optocht in Brunssum tijdens de staatsmijnfeesten van dit jaar. De Lelie haalde het 'waswief' aan de Staatsmijn Hendrik vandaan als een aardige reclamestunt te Maastricht en plaatste de beeltenis op het Lema gebouw. Dat plaatsen is intussen niet zo eenvoudig geweest. Het 'waswief'  maakte door haar omvang en betrekkelijke teerheid van innerlijke constructie uit buizen en ijzerdraad en mastiek het transport naar hoger sferen zo moeilijk, dat de brandweer expert, die erbij gehaald was er geen oplossing voor had. Maar de aannemers der firma gebroeders Van den Hof, hebben het klaar gespeeld.

In gespannen houding over de tobbe staat zij er nu, grijzend van ergernis om de thans door service van wasserijen en wasmachines reeds verouderde taak van "wasvrouw  aan de tobbe". Maar 'MINA' zoals zij reeds in haar omgeving gemoedelijk word aangeduid, is een standbeeld voor de huisvrouw uit het verleden en zij is dat zo monumentaal dat de Lema reeds op de gedachte is gekomen om van het schatten der afmetingen van de kolossale figuur een prijsvraag te gaan maken.

In 1960 (de Nieuwe Limburger 05021960) werd een prijsvraag uitgeschreven voor het bedenken van een slagzin. 1e Prijs gratis reinigen van 12 kledingstukken Mevr. H.v.d Heyden Slenter uit Noorbeek, 2e prijs gratis reinigen 9 kledingstukken De heer J.W. Schols Maastricht, 3e prijs gratis reinigen 3 kledingstukken Mevr. Erckens Maastricht en de heer P.Deckers beide uit Maastricht, tevens kreeg ieder die meegedaan had aan de prijsvraag 'Lelie anti slijt' een revolutionaire reinigingsmethode met drie geweldige voordelen: 1 Uw kleding gaat beslist langer mee, 2 Uw kleding blijft langer schoon en 3 Veel beter vormvast. 

In 1960 (Limburgsch Dagblad 23081960) op 22 augustus in het gebouw van de Stoomwasserij,ververij en chemische wasserij De Lelie aan de Duitse Poort te Maastricht werd maandagmorgen omstreeks 08.15 uur aan een van de dakspanten op de zolderverdieping een begin van brand ontdekt. Voor alle zekerheid werd de Maastrichtse brandweer gealarmeerd, maar toen deze ter plaatse arriveerde was het vuur reeds gedoofd door het personeel met eigen blusmiddelen van het bedrijf. De oorzaak van de brand staat niet vast. waarschijnlijk is hij ontstaan door kortsluiting. Er was zeer geringe schade.

In 1961 introduceerde De Lelie de Taswas (4kilo wasgoed voor een gulden, in een dag klaar en ophalen en brengen aan huis) en de Lelie Platgoedservice, keurig gestreken en gevouwen lakens en tafellakens, slopen, doek of servet, baddoek.

In 1962 (de Nieuwe Limburger 25101962) Ieder jaar was een vergadering voor aandeelhouders, de aandeelhouders werden opgeroepen via een advertentie in de nieuwe Limburger. Onder verwijzing naar artikel 28 der statuten worden aandeelhouders er aan herinnerd, dat zij ofwel hun aandelen, ofwel een depotbewijs daarvan, hun door een Nederlandse Bankinstelling verstrekt, ter vergadering dienen mede te brengen.

Seriewedstrijden "De Lelie" (Limburger Koerier 04061938) De Lelie had ook een zomervoetbal elftal. Zo werd op zondag 26 juni 1938 seriewedstrijden georganiseerd met prachtige prijzen die beschikbaar waren gesteld. De wedstrijden werden gehouden op het M.V.V. terrein aan de Bloemenweg. Alleen zomervoetbal elftallen mochten zich inschrijven.

In 1971 (Limburgsch Dagblad 12121971) Wasserij De Lelie neemt CV Stoomwasserij Nederveen aan de Fort Willemweg 34 over. Deze werd in zijn geheel overgenomen en heeft er toe geleid dat de 50 werknemers onder dezelfde arbeidsvoorwaarden over neemt. De wasserij Nederveen was gespecialiseerd in wat men in wasserijen noemt"groot werk" (wasverzorging van grote instellingen).

In 1975 (de Volkskrant 15101975 Limburgsch Dagblad 15101975) werd er gesproken over een fusie van drie Limburgse reinigingsbedrijven. Ivm herstructurering van het deze bedrijfstak besloten De Lelie-Maastricht, de voormalige mijnwasserij Nedako in Geleen en Tip-Top-Cleaners in Geleen. De nieuwe combinatie gaat werken onder de naam Limburgse Textielverzorging BV, er werken in totaal ongeveer 175 man. In nauw overleg met de Industiebank-Liof en het Ministerie van Economische Zaken is besloten dat de nieuwe B.V. gaat fungeren als holding voor de aangesloten reinigings en wasserijbedrijven..De Lelie en TipTopCleaners en Nedako dragen alle aandelen aan de holding over. De Limburgse Textielverzorging twintig van de zestig personeelsleden over te nemen van Tri-Benzine Bad aan de Heerderweg 154 uit Maastricht. Dit bedrijf werd failliet verklaard. De nieuwe holding verwacht een deel van de machines en filialen te kunnen overnemen. De nieuwe holding rekent op een omzet van 6 miljoen gulden per jaar en een personeelsbestand van 175 werknemers. De reorganisatie moet binnen een jaar voltooid zijn. Ook andere wasserijbedrijven kunnen tot de holding toetreden. Binnen de nieuwe holding bezit De Lelie 90 % en Tip Top Cleaners 10 % van de aandelen.

De holding zal vier units gaan exploiteren. De Lelie neemt namelijk in Maastricht voor haar rekening de bedrijfskledingwasserij en in Geleen de ziekenhuis- en instellingswasserij. Tip Top zorgt voor het centraal chemisch reinigingsbedrijf in Geleen en de exploiutatie van filialen (*warme en koude winkels). De besprekingen om tot samenwerking te komen hebben jaren geduurd. Na het verzoek aan de overheid om steun is het LIOF ingeschakeld. De oprichting van de Limburgse Textielverzorging kwam echter te laat om Tri Benzine Bad (de 4e gesprekspartner) van de ondergang te redden. De pas opgerichte holding zal proberen na het faillissement van Tri Benzine Bad zo snel mogelijk met de curator tot overeenstemming te komen over overname van machines, filialen en twintig personeelsleden. De vakbonden zijn ingelicht. DSM is bereid geweest om via haar dochteronderneming Algemene Dienstverlenende Bedrijven (ODB) de voormalige mijn wasserij Neda=ko in de holding onder te brengen. DSM heeft echter twee voorwaarden en wel dat het personeel in dienst gehouden wordt (80 mensen) DSM is gereid geweest om mee te doen om de Limburgse Textielverzorging om het pakket van de nieuwe bv zo groot mogelijk te maken. De LT bezit ongeveer 50% van de capaciteit op de Limburgse markt.  De nieuwe onderneming zal door haar gunstige ligging ook de Belgische en Duitse markt proberen te veroveren.

In 1976 (Limburgsch Dagblad 29101976) heeft de Maastrichtse rechtbank het faillissement uitgesproken over het centraal reinigingsbedrijf Tip Top Cleaners uit Geleen. Dertig van de 38 werknemers van het bedrijf, dat deel uitmaakt van de Limburgse Textielverzorging BV zullen worden ontslagen. Structurele wijziging op de chemische reinigingsmarkt, de invoering van minimum jeugdlonen en een slechte financiële positie zijn de oorzaak van de bedrijfssluiting.

In 1978 (de Volkskrant 03071978) staat geschreven dat de wasserijen 48 man kwijt wilt. Bij wasserij De Lely te Maastricht. De eerste Heerlense Stoomwasserij te Heerlen en Limburg-Lin te Geleen wordt het ontslag verwacht van 48 personeelsleden. Van de overige honderd worden sommige overgeplaatst. De bedrijven behoren tot de holding Limburgse Textielverzorging, die al enkele malen overheidssteun ontving. De vakorganisaties winden dat dit geld slecht besteed werd. Ze geloven overigens dat een deel van de nieuwe moeilijkheden het gevolg is van het feit dat het tegenwoordig veel vaker kleding wordt gedragen die thuis in de was kan.

In 1985 (Limburgsch Dagblad 20071985) 5.9 miljoen guldenb uitgetrokken van de sanering van 6 bedrijven waaronder het terrein van De Lelie. De voormalige chemische wasserij aan de Duitse Poort.

In 1988 (Limburgsch Dagblad 26051988) Door de toegepaste wasproces  en de veelvuldige aangeprezen 'dieptewerking' blijkt de bodem op het reeds geruime tijd braakliggend terrein aan Duitse Poort en Heugemerweg te zijn verontreinigd door stoffen welke doorgaans worden gebruikt in een reinigingsproces. De aangetroffen concentraties zijn evenwel niet verontrustend naar een woordvoerder van de gemeente Maastricht desgevraagd verzekerde. De grond die ter plaatse moet worden afgegraven ten behoeve van geprojecteerde woningbouw wordt langs normale weg afgevoerd naar een stortplaats. Op verzoek van provinciale milieudiensten wordt wel nog een aanvullend onderzoek ingesteld naar de herkomst van verontreinigde stoffen in het grondwater op die plaats. Het wordt niet uitgesloten geacht dat deze verontreiniging afkomstig is vanuit meerdere bronnen.

Na 1985 geen advertentie meer van Limburgse Textielverzorging!

Elk jaar was het bedrijf ivm bedrijfsvakantie gesloten,  in 1962 was dat van 13 t/m 18 augustus.

* 'Koude filialen' waar de kleren die gereinigd moeten worden werden verzameld, gelijk was aan het loon voor de medewerkster ter plaatse. Dat was geen rendabele zaak meer.

* 'Warme filialen' waar de kleren ter plaatse worden gereinigd hebben een stormachtige ontwikkeling gemaakt.

Foto links Schaftlokaal bij NV Stoomwasserij, ververij en chemische wasserij De Lelie te Maastricht, Bestanddeelnr 256-3168

Foto rechts Schaftlokaal voor mannen bij NV Stoomwasserij, ververij en chemische wasserij De Lelie te Maastricht, Bestanddeelnr 256-3167

Beide foto's via website Nationaal Archief 'Ga Het Na'

Advertenties 1932-1939 via Delpher Kranten

Naor Bove

Foto links fotocollectie GAM nr.7200 Even huisnummers Wasserij "de Lelie" N.V. Overzicht vanaf de Heerderoverweg. Auteur onbekend. Datering 1930-1935.

Vroeger kon je er was brengen, (Lelie) en werd ook opgehaald en later was er een wassalon waar je zelf de was kon doen in grote wasmachines. Marcel Prikken.

Dat was mijn speelterrein daar en rond 1972 ook nog vakantiewerk gedaan, links naast het spoor woonde Remi Bastiaens  Vader was de bedrijfsleider in de Lelie en mijn Vader chauffeur... Remi's Moeder Lieske deed de wassalon, het gebouw in het midden... Toptijd gehad daar...De Lelie, ouch doar vekansie werk gedoon, de was vaan t ziekenhoes Annadal sortere.. Ad Uttens

Daor hüb iech och vakantiewerk werrek gedoon,niks aanders daan strieke kloete neet lang daur gewerrek. Loe Merk

Wij hebben nog een kleerhanger met daarop “Eist goed werk, dus Leliewerk”. Komt deze daar vandaan? Alain Garnier

Mien mam stond aon de mangel John Speetjes

Mam werkte aan de was pap reed op de bestelwagen de depots voorzien en was ophalen t.e.m. roermond. En ik? Ik zat meestal achter in de laadruimte te spelen leuke tijd. Bèr Sluijter

wij hadden op de Lelie de was van vele hotels om op te vouwen .zonder nog van huis gezinnen .we kregen pilletjes voor de gezondheid moesten wij slikken. Tiny Gielissen

Vreuger déks de was gebrach in 'n kösteek mét de roller oet 't vrouweveld. Jan Willems

Die höbbe veur us (vèrreffebrik Ten Horn) vreuger (1966) 't oondergood vaan de wèrrekers wekelijks gewasse. Dat waos 'ne mega klus. Es geer bedink tot veer alle kleure vaan de regebaog maakte. Al die kleure,same met ierlijke zweit, meh alles woord weer zuuver aongelieverd. Mathieu Jongen

de achter kant dao ging aoch noch n treintje euverde weeg en kaom de vieze was binnen Bep Boetsen

Heb ik 50 jaar geleden gewerkt  Marjo Gerardu

Hub daar Lang Gewerk Den Auwe Smeets had ut veur ut zeggen Jose Smeets

Juffrouw Margriet Olvers (directrice) en meniere Aart Mekking (adjunct directeur, Margriet was niet voor de poes, ze was een strenge vrouw! Guido Geurten en Bep Boetsen

Ik woonde op de Heugemerweg 21 en aan de achterzijde van ons huis (zijde Duitse Poort hadden mijn ouders het tankstation in beheer, bij de overweg. Guus Godding

Als ik mij goed herinner, ging mijn moeder daar altijd de was doen. Wij woonden in klein ternaaien destijds ,en de mogelijkheid om machinaal de was te doen ontbrak er. Als kinderen mochten we mee en dat was een happening toen. Roberto Moers

De Lelie kwam elke week de was halen en terugbrengen in grote witte stoffen zakken. Han Limborgh

Precies. De grote was werd opgehaald en teruggebracht in van die grote rechthoekige grijze dozen. Eind jaren vijftig (denk ik) had je voor de kleine was de "wastas". Die brachten we zelf aan de voorkant aan de Duitse Poort bij de overweg. Was aan de Heugemerweg de personeelsingang? John Claassens

Mijn broer werkt er nog en dat al 52 jaar heet nu (Nedlin) Die Tonnard

De wasserij de Lelie brach Mien oma De taofelkleier etc. Candide van Zeijl- Prick.

Advertenties 1941-1952 via Delpher Kranten

Verduistering - Inbraak - Ongeval - Niet meer werkzaam.

Het was niet altijd pais en vree, in de loop der jaren zijn hebben er wel wat rechtzaken plaatsgevonden met De Lelie als hoofdrolspeler.

In 1938 (Leeuwarder Courant 12021938) werd een rechtzaak gevoerd tegen de in mei 1937 in dienst getreden colporteur, de 25 jarige Franciscus F. te Leeuwarden die klanten moest werven. De belooning was volgens dhr. niet groot waardoor hij genoodzaakt was om van het ontvangen geld de gemaakte onkosten af te trekken. Op deze wijze heeft hij F 11,00 niet afgedragen. Hetzelfde heeft de 37 jarige Willem O, te Huizum gedaan, het bedrag dat hij niet had afgedragen was ca F 21,00.  Verdachten, die in compagnonschap handelden, hebben indertijd met een auto het waschgoed voor de firma opgehaald. Er werden daardoor onkosten gemaakt, o.a. voor reparatie van de auto. Zij meenden daarom gerechtigd te zijn de onkosten van de ontvangsten af te trekken. De firma, van wie de auto was, moest immers, naar overeengekomen was, de onderhoudskosten betalen. Wegens de niet-nakoming der voorwaarden heeft O. ontslag genomen. Later is F. door de firma ontslagen. De Uittenboogaardt geeft toe, dat de reparatiekosten voor de N.V. waren en de colporteurs gerechtigd waren deze onkosten af te trekken van de provisie. Eisch en uitspraak is derhalve vrijspraak.

In 1939 (Limburger Koerier 23021939) De bekentenis van verdachte J.L., die sinds twee en een half jaar in dienst was als leider van den colportagedienst bij de wasscherij De Lelie, en die gearresteerd was wegens verduistering, heeft voor den rechtercommissaris zijn verklaringen, waarin hij zijn bekentenis aflegde, bevestigd. Bij het onderzoek is gebleken, dat L.  die uit Arnhem afkomstig was en nog slechts betrekkelijk korten in Maastricht woonachtig was, met het verduisterde geld goede sier heeft gemaakt. Het grootste gedeelte van het geld is in drank omgezet. De directie van De Lelie verzoekt ons er nog eens op te wijzen, dat men den naam van deze verdachte niet moet verwarren met dien van den chef de bureau bij De Lelie J.Leunissen, die al jarenlang bij deze firma te Maastricht in dienst is.

In 1939 (Limburger Koerier 02031939) Oneerlijke mededinging, M.V. colporteur te Heerlen stond terecht terzake oneerlijke mededinging. Hij ahd zich bij de menscher voorgesteld als vertegenwoordiger van de Wasscherij De Lelie te Maastricht en had dan goederen gevraagd en in ontvangst genomen om te wasschen of te verven. In waarheid was hij echter bij een andere wasscherij. Het O.M. eischte f 30,00 boete of 30 dagen hechtenis. (uitspraak 13 maart)

In 1939 (Limburger Koerier 28031939) J.H.B.L. te Maastricht, thans gedetineerd, had zich schuldig gemaakt, aan verduistering van gelden ten nadeele van de Maatschappij De Lelie voor een bedrag van F 1732, 72. Mr. Fabius, het O.M. waarnemende, was van oordeel dat verdachte nog al zwak van karakter is; men had hem geen geldzaken moeten laten behandelen. De eisch luidde zes maanden gevangenisstraf. Mr. Stroom bepleitte, dat deze verdachte die nog maar kort in dienst was van De Lelie heel goed en ijverig heeft gewerkt, alleen had hij geen gelden moeten innen, en administreeren. Pleiter verzocht een veel mindere straf. Uitspraak 8 april.

In 1946 (Gazet van Limburg 04-09-1946) werd bekend gemaakt dat de heer In de Braek te Beek sedert jaren NIET meer werkzaam is bij De Lelie.1947 (gazet van Limburg 11031947) waarschuwde men dat de heer E. van Gansewinkel niet meer als colporteur aan De Lelie verbonden was.

In 1954 (Gazet van Limburg 07011954) werd nogmaals gewaarschuwd dat de goederen meegegeven aan colporteur de heer J.M. Den Bleyker NIET bij De Lelie behandeld werden dit ter voorkoming  van teleurstelling en misverstanden en dat De Lelie dus geen enkele verantwoording aanvaarde. .

In 1954 (Limbursch Dagblad 23081954) op zaterdag 22 augustus omstreeks half 12 gleed in de waskeuken tijdens zijn werkzaamheden de 16 jarige N. uit, met het gevolg dat hij een hersenschudding opliep.

In 1963 (de Nieuwe Limburger 11061963) De Maastrichtse rechtbank veroordeelde maandagmiddag de 32 jarige chauffeur J.L. uit Maastricht tot een gevangenisstraf van 9 maanden, waarvan 3 maanden voorwaardelijk met een proeftijd van 3 jaar, wegens gepleegde verduiteringen in het tijdvak van 7 januari tot 23 februari 1963 tot een totaalbedrag van F 3848,46 te nadele van zijn werkgever, de N.V. Wasserij de Lelie te Maastricht. De officier van Justitie had tegen L. 7 maanden gevangenisstraf met aftrek van 't voorarrest waarvan 3 maanden voorwaardelijk met een proeftijd van 3 jaar geëist.

In 1971 (de Nieuwe Limburger 27021971) Dieven kregen brandkast in Maastricht niet open. In de nacht van donderdag op vrijdag hebben inbrekers grprobeerd de brandkast van de wasserij "De Lelie" aan de Duitse Poort te Maastricht open te breken. Toen hun dit na veel moeite niet gelukte vertrokken de indringers met een doos sigaren. Door het forceren van een deur wisten de dieven zicht toegang tot het gebouw te verschaffen. In de werkplaats vonden ze een lasapparaat waarmee ze de brandkast in het kantoor probeerden open te branden. Toen dit niet lukte werd een beitel gebruikt om 't slot uit de safe te breken. Ook dit had geen succes. Ze hebben daarna de winkel van de wasserij doorzocht en hier een raam vernield en de spanjoletsluiting geopend. De kassa werd doorzocht en ook de directiekam. Hier vonden de inbrekers een doos sigaren die ze toen meenamen.

In 1971 (Limburgsch Dagblad 02031971) Met de aanhouding van een 'oude bekende' 17 jarige heeft de politie de dader van twee volwassen te noemen inbraken achterhaald. De jongenman heeft bekend in februari een vergeefse poging te hebben ondernomen om de safe van Stoomwasserij "De Lelie" open te branden. Hij had zich met de ter plaatse gevonden dekens van de buitenwereld afgesloten en met het lasapparaat uit de werkplaats een aanval uitgevoerd op de brandkastdeur. Na enige tijd moest hij echter zijn pogingen opgeven. De brandkastdeur gaf geen krimp. Hij volstond  er toen mee uit de directiekamer een kistje sigaren weg te nemen.

Advertenties 1953-1975 via Delpher Kranten

 verbonden aan de Orde van Oranje Nassau voor zijn trouwe dienst

in het bedrijf De Lelie uitgereikt door Burgemeester Baeten.

De heer Vaessen was 40 jaar in het bedrijf werkzaam geweest.

Onder meer 25 jaar als filiaalhouder in Heerlen, de laatste 7 jaar was

hij kantinebaas in Maastricht.

Foto rechts De Nieuwe Limburger 13-11-1968 via

Delpher Kranten

Bron: Nieuwe Instituut, Website Charles Vos foto beeld Lelie van Charles Vos, Delpher Kranten. Foto's schaftlokaal Nationaal Archief 'Ga Het Na', overzichtsfoto De Lelie Duitse Poort via via Wikimedia/Europeana. Foto Schoorsteen vooraanzicht via fotocollectie GAM nr.7200. Foto filiaal De Lelie Grote Staat via Foto Fotocollectie GAM nr 21632, verhaal pand Grote Staat 42 website Nieuwe Instituut. Verhaal winkelhuis Stegehuis Wijkerbrugstraat 7a-7b website Mestreech Online.