Restauratie nachtwacht grotten:

Vanaf 5 oktober 2018 is de restauratie van de meer dan 100 jaar oude replica van de Nachtwacht gestart. Dit kunstwerk is ondergronds te vinden in het gangenstelsel van de Zonneberg onder de St. Pietersberg in Maastricht. Kunstenaar Jules Sondeijker, maakte deze muurtekening begin 1900 op ware grootte. En dat uiteraard zonder 3d-printer. Op 18 & 25 oktober konden ook bezoekers genieten van een rondleiding tijdens de restauratie.

'Grottekeningen na 30 jaar weer te zien in ondergronds Maastricht'

Aan de mergelwand prijkt De Nachtwacht

In Grot Zonneberg onder Maastricht bevindt zich een curieus museum. Zo'n eeuw geleden opgezet door boeren. Decennialang lag het verborgen achter een 'muur'.

De collectie: grottekeningen. Een daarvan is De Nachtwacht.

Zoals gidsen van de Maastrichtse VVV tegenwoordig rondleidingen verzorgen in de grotten van de Sint-Pietersberg, zo leidden lokale boeren en grondeigenaren rond 1900 ook al toeristen rond in het labyrint van mergelgangen. 'Het was een manier om ondergronds toch nog wat geld te verdienen nadat de eeuwenlange winning van mergelblokken was gestopt', vertelt Paul Haemers, gids van Maastricht Underground, terwijl hij met een led-lamp vooroploopt in de kille duisternis. De boeren die land hadden op de berg, waren ook eigenaar van de ondergrond. 'Ze wisten dat de toeristen niet alleen voor het ondergrondse gangenstelsel zouden komen - dat werd te saai bevonden. Daarom lieten ze ook wandschilderingen aanbrengen in de grotten, als een soort publiekstrekker', aldus de gids.

Haemers beent vooruit in het schier eindeloze doolhof van grotten, waar het vrij constant 11 graden celsius is. Hij let goed op dat iedereen trouw volgt, verdwalen kan fataal zijn. Er zijn genoeg horrorverhalen van mensen (ook kinderen) die op eigen houtje op avontuur gingen in de Limburgse ondergrond en er niet meer levend uit kwamen.

Dertig jaar lang was de gang van het museum uit veiligheidsoverwegingen afgesloten met een muur - dit deel van het gangenstelsel ligt vlak tegen de ENCI-groeve aan, waar via dagbouw al bijna 90 jaar mergel wordt gewonnen voor de cementindustrie. Maar omdat de kalkwinning in de groeve haar einde (medio 2018) nadert, is onlangs een gat in de muur gemaakt om te kijken hoe het museum erbij ligt.

Binnenkort wordt dit deel van het gangenstelsel gekeurd op veiligheid voor intensiever gebruik. Bij goedkeuring wil Maastricht Underground ook het oude museum meenemen in rondleidingen. De organisatie wil samen met Natuurmonumenten, tegenwoordig eigenaar van de boven- en ondergrond van de Sint-Pietersberg, het pronkstuk van het museum laten restaureren. Gedacht wordt aan crowdfunding.

'Het is 75 jaar geleden dat de echte Nachtwacht tijdens de oorlog in een kluis in de mergelgangen van de Sint-Pietersberg een paar honderd meter verderop werd opgeborgen, samen met enkele honderden andere schilderijen van Hollandse meesters', zegt José Hermens van Natuurmonumenten. 'Een mooi moment om de replica te laten opknappen. Een misschien ook het portret van Toon.'

Restaurateur:

Ze ritst haar jas nog wat verder dicht. Niet vaak heeft restaurator Angelique Friedrichs zo’n bijzonder kunstwerk proberen te herstellen. In de grot Zonneberg, bij de Sint-­Pietersberg bij Maastricht strijkt ze circa veertig meter onder de grond met een dun kwastje over een van de talloze krassen in een honderd jaar oude zwart-witreplica van ‘De Nachtwacht’, gemaakt door de Limburgse kunstenaar Jules Sondeijker.

“Het is eens wat anders dan een schilderij op doek”, zegt ze geamuseerd. In de mergelgrot is het vrij constant 11 graden Celsius en de vochtigheidsgraad bedraagt bijna 100 procent. “We kunnen daardoor maximaal vier uur per keer werken. En er is ook geen elektriciteit of licht.”

Initialen:

Spannend, zo betitelt Friedrichs de klus. Ook omdat het kunstwerk niet enkel is verweerd, maar de tekening met name is beschadigd door vandalen. Rolo, Jos, Aldo: talloze bezoekers hebben hun namen diep in de mergelwand gekrast. “Spic en span gaan we dit object niet krijgen. Maar dat is ook niet erg, in alle gangen hier zijn initialen te vinden, ze zijn onderdeel van de geschiedenis van de grotten.”

Op de mergelwanden van de circa 22.000 gangen, verdeeld over zeven gangenstelsels in een aaneengesloten lint van naar schatting 180 kilometer, hebben tal van mensen eeuwenlang hun namen en jaartallen gekerfd. Het zijn de erfstukken van blokbrekers, van onderduikers tijdens de oorlog. En van toeristen. Het oudste jaartal dat gidsen hebben gevonden is 1551. 

Er is veel belangstelling voor bezoek aan de restauratie van de replica van de Nachtwacht op een mergelwand van de grotten in de Zonneberg. Rondleidingen en het herstelwerk worden eind oktober stilgelegd vanwege de winterslaap van de vleermuizen in de grot.

Foto rechts van de kunstenaar Jules Sondeijker geplaatst op donderdag 3 januari 2019 VIA Maastricht.