'Restauratie Vief Köp deil twie'

Bezoek Restauratie Vief Köp deil twie:

Op zaterdag 20 april opent de bouwcombinatie bestaande uit Koninklijke Woudenberg Maastricht en Laudy Bouw & Ontwikkeling wederom de deuren van de Vief Köp. Dit maal gebeurt dit in het kader van het nationale weekend van de verdedigingswerken.Het programma zag er als volgt uit.

Inleiding door de bouwcombinatie van de Vief Köp over de demontage en opslag van de courtinemuur en het rondeel
(Projectleider Richard Nederlands en Werkvoorbereider Rob Jacobi)

Een blik op het werk van de hardsteen restaurateur op de werf
(Specialisten van Meesters)

Op welke wijze worden de Vief Köp herbouwd?
(Architect Jos Nijssen) 

20 April was de tweede open dag van de walmuur en de vief köp, het was weer boeiend en interessant, de uitleg was super. Ze hebben dus nu de hele buitenmuur eraf gehaald, nu is duidelijk te zien in welke staat de vestingmuur is. Nu kan men beginnen aan de wederopbouw van de vief köp. Mooi was het om te zien hoe een steenwerker de nieuwe blokken op maat kapt. Ik was vooral nieuwsgierig naar de gang wat men had gevonden, die onder de vief köp loopt en bedoeld was of om de boel indien in vijand handen op te blazen of was het een oefening voor de mineurs die in de stad gelegerd waren, en die gespecialiseerd waren in onderaardse gangen te graven en zo onder de vestingmuur uit te komen en deze indien nodig op te blazen. Hierbij twee foto's vooraanzicht en achteraanzicht vief köp, bij het achteraanzicht is de ontdekte gang te zien links naast de scheur. En dat je de geschiedenis letterlijk kunt oprapen bleek wel toen we bij vertrek een pijpenkopje vonden van ca de 19e eeuw. Fijn dat ik het mocht houden.. |een week later liep ik achter langs de Vief Köp en waarschijnlijk door de overvloedige regen van de laatste dagen lag er nog een (beter uitgewerkte) pijpenkopje, ik kon er net bij.

Er zijn 2500 stenen verwijderd en op volgorde gecatalogiseerd, iedere steen heeft een eigen nummer. Iedere steen wordt nagekeken of deze gerestaureerd moet worden (denk aan stukken die er uit zijn waar water in kan lopen), of dat deze ‘tever’ heen zijn om te restaureren, dat worden dan ‘donorstenen’.

Architect Jos Nijssen

Architect Jos Nijssen legt je in deze video uit wat er allemaal komt kijken bij de restauratie van De Vief Köp. Ook geeft hij een inkijkje in hoe het eindresultaat er uit komt te zien. De afgelopen weken is hard doorgewerkt aan de restauratie van De Vijf Koppen oftewel De Vief Köp . De stenen uit de stadsmuur en het rondeel worden stuk voor stuk bekeken, bewaard en als het nodig is gerepareerd. Later worden de muur en het rondeel daar weer mee opgebouwd.

Eerst archieven napluisen van de historie en bouwhistorie, hoe ga je restaureren of reconstrueren. Tekeningen maken steen niveau een 3d scan, hieruit produceert men tekeningen waar de aannemer mee kan werken en waar men vergunningen op kan aanvragen.

Dan begint het bouwproces, nieuwe dingen die men tegenkomt beïnvloed de plannen, de architect ziet ook toe op de kwaliteit en stelt waar nodig de plannen bij totdat het eindresultaat is behaald..

De vijf koppen, historisch gezien en qua vestingwerken heel bijzonder omdat hier diverse periodes bij elkaar komen. Het rondeel en de vestingmuur, eigenlijk de ommuring van de nieuwstad zoaqls  die wordt genoemd. De landschapsarchitect heeft een plan ontwikkeld om het monument beleefbaar te maken via een route die start bij de Molenhof via het rondeel. 

Je kunt er straks naar binnen, er is een deuropening die men weer gaat openen en waar men naar binnen kunt gaan en in het rondeel kan rondkijken, via een soort stalen gordijn een afscheiding kun je via een trap naar boven lopen en kom je op het dek, straks kun je weer via de verhoogde weergang omlaag lopen richting de Helpoort.

        

Het ontwerp van het rondeel is bijzonder, men heeft dit om technische redenen moeten uitgraven. Men wilt er een soort van eigentijdse tafelconstructie in terugbrengen. Hierdoor is het monument ook voor de toekomst beschermd en kun je het ook bezoeken en beleven.  Dit unieke project komt nergens voor in Nederland, na onderzoek is 500 jaar historie aan het licht gekomen, dus is 500  jaar ondergrond uit het zicht geweest, dat maakt het wel heel bijzonder dat men dat ook kan laten zien. We gaan niet bij wijze van spreken de grond terug gooien, alleen restaureren. We geven het als het ware terug aan Maastricht met een nieuw stukje beleving.

Er zijn enkele uitdagingen, enerzijds de technische restauratie, er zijn geen voorbeelden van dus de kennis moeten we invliegen, daarom is er voor gekozen om te werken met een bouwteam waar iedereen zijn expertise in heeft, iov de Gemeente Maastricht zullen deze de reconstructie en restauratie van de Vief Köp in goede banen leiden.. Samen komt men dan tot een oplossing die de technische restauratie mogelijk maakt.  Voor het rondeel is er een ontwerp opgave, het proces is heel complex en de lat ligt heel hoog, bij vergaderingen zitten wel tot 25 man aan tafel Iedereen geeft er input en als architect ben je een soort chef kok die alles tot een geheel moet maken..

Als de restauratie achter de rug is dan zie je eigenlijk niet dat er een instorting is geweest, straks als iemand langsloopt zal diegene wel subtiele sporen zien van de restauratie die er anno 2024 is aangebracht. Het meest spannende en spectaculaire gebeurt aan de achterzijde, het stukje beleving dat je straks de historie weer zichtbaar wordt gemaakt en dat er straks een mooie wandeling kunt maken.

         

Amateurhistoricus Jos Notermans, correspondent van de Stichting Menno van Coehoorn, neemt je mee in de boeiende wereld van de Maastrichtse vestingwerken, en in het specifiek naar een stukje historie van de Vief Köp in #maastricht

Notermans gaat in op het nut van een rondeel en een recente wel heel bijzondere vondst zoals deze gevonden is in de muur van het rondeel.

Een video van 7 minuten waarin geen moment verveeld door de duidelijke uitleg van Jos Notermans over dit interessante stukje geschiedenis van de Gemeente Maastricht.

St. Menno van Coehoorn is een landelijke stichting die zich bezig houdt met militair erfgoed, het onderzoek daarnaar en behoud ervan. Jos is al sinds de 70er jaren bezig met de vesting Maastricht. Maastricht heeft hier in het begin van de 16e eeuw een stuk nieuwe omwalling gebouwd. Dat was in de tijd dat het vuurgeschut opkwam, en op deze plek zijn dus in Maastricht de eerste vestingwerken geweest die speciaal gebouwd zijn op dat vuurgeschut en kanonnen. Dus die twee rondelen die we hier in Maastricht hadden die waren al heel bijzonder en ook in Nederland zijn er daar niet zo heel veel meer van over. Toen het in 2019 hier misging met de muur, was er sprake van een geluk bij een ongeluk, nu kon hier namelijk onderzoek gedaan worden. Hierdoor zijn we veel meer te weten gekomen over de geschiedenis en de ontwikkeling van dit bolwerk en we hebben eigenlijk de hele geschiedenis van deze hoek van de vestingwerk moeten herschrijven. Er is veel gevonden en dat moet allemaal eens goed op een rij gezet worden. In die tijd dat vuurgeschut opkwam moest men daar aan wennen en de verdedigingswerken op aanpassen. Italië was de eerste plaats waar dit is gedaan. Uiteindelijk zijn daar de bastions uit voortgekomen. In de tussentijd is man van alles gaan uitproberen en dat kunnen we hier heel mooi zien aan de hand van wat hier allemaal ontdekt is. Omdat hier een unieke onderzoek plaatsvindt is dat niet alleen voor Maastricht maar ook voor ver daarbuiten. Je krijgt hier een kijke in de geschiedenis in die hele bijzondere periode van de vestingwerken. Als je een stadsmuur bouwt dan bouw je in die stadsmuur torens en die torens komen naar voren uit die stadsmuur en die hebben een bepaalde functie. Namelijk, verdediging van die stadsmuur, de verdedigers staan bovenop die muur of ze staan achter de muur bij de schietgaten. OP het moment dat de vijand tegen die muur aanstaat dan staan ze tussen de schietgaten in dan kunnen ze van boven moeilijk geraakt worden. Daarom springen die torens vooruit, dan kun je de vijand die tegen de muur stat wel gemakkelijk raken. Dat wordt flankeren genoemd. Toen het vuurgeschut opkwam had je ook verdedigingswerken nodig die met vuurgeschut konden flankeren en dat vuurgeschut had veel meer ruimte nodig dan een eenvoudige pijl en boog, dat produceerde een hoop rook, dus je had ook rookafvoer nodig. Dus er was veel meer ruimte nodig en werden de torens veel groter zoals de rondelen, de rondelen zijn eigenlijk gewoon grote torens, het is een aangepaste versie van de muurtorens. Aan de buitenkant van het rondeel zie je nog waar de buitenkant van de muur was. Voor het herstelproces van het rondeel was het nodig dat de hardstenen buitenschil helemaal werd afgepeld, bij het afpellen is hier een gat in de muur ontdekt. Vanaf dat gat loopt er een gangetje een paar meter naar binnen. In de binnenkant vertakt zich naar links en rechts en aan het einde van die twee gangetjes zit een wat grotere ruimte. De gangetjes vertonen een grote overeenkomst met iets wat Vauban in de 2e helft van de 17e eeuw in één van zijn handboeken heeft getekend. Namelijk een klein stelsel van mijngangen dat werd aangelegd als ze een vestingwerk wilden opblazen. Het ziet er uit alsof hier mineurs, soldaten die zich met mijngangen bezig hielden, een gang hebben uitgehakt in het rondeel, dat ze daar twee mijnovens hebben voorbereid waar buskruit in zou worden gelegd met een lont naar buiten waarna het gat werd dichtgestopt. Indien nodig steek je de lont aan en vliegt de muur de lucht in. Althans zo ziet het eruit. Die gang is gemaakt maar niet gebruikt, dat roept natuurlijk de vraag op waar dit voor diende? De theorie, er kan iemand gedacht hebben dat het rondeel verouderd is, als het niet meer nodig is dan kan deze worden opgeblazen. Daar zijn geen historische aanwijzingen voor. Wat het ook geweest kan zijn is dat hier in Maastricht in de 18e en 19e eeuw mineurs zaten, de soldaten die de ondergrondse oorlogvoering beoefende, hier was ook een opleiding tot mineur. Het kan dus zo zijn dat ze op een moment een opdracht hebben gekregen om zo’n mijngang aan te leggen zoals Vauban getekend had. In ieder geval kan het een mooi verhaal worden om te vertellen na de restauratie. De binnenruimte die gaat ontstaan wordt een ruimte wat je met groepjes kunt bezoeken en waar je een paar dingen kunt tentoonstellen waar men een verhaal kan vertellen, het zal nooit meer zo worden zoals het is geweest. Vroeger zat het gewoon vol met grond en had je bovenop een plateau, nu heb je een grote deels holle toren met ruimtes, die ruimtes kunnen een museale functie krijgen dat het een mooi historisch geheel gaat worden.

NAOR BOVE

         

Voor deel een van mijn bezoek aan de restauratie op 16 december 2023 klik je HIER.

Bron: YouTube, Facebook. Foto's John Kerkhofs.

Aonvaank