Zusters van Nazareth

'Urselinenklooster in Limmel'

 

In Maastricht is ten behoeve van de vooruitgang veel gesloopt, eigenlijk teveel. Veel kerken maar ook kloosters zijn ten prooi gevallen aan de sloophamer, veel religieuze voorwerpen zijn hierdoor vernield of in het gunstige geval bij mensen terecht gekomen die ze nu waarschijnlijk op zolder hebben staan. 

 

Een van die kloosters die voor nieuwbouw plaats heeft moeten maken is het klooster van Nazareth. In het begin van de negentiende eeuw loopt Pastoor Peusen van Limmel met plannen rond om een katholieke meisjesschool te vestigen. In Limmel wordt onderwijs gegeven op een gemengde school, maar dat soort onderwijs kan zich niet direct verheugen in de sympathie van de clerus. De katholieken strijden immers voor gelijkstelling van het bijzonder onderwijs. Bovendien wilt men dat een dergelijke meisjesschool onder leiding staat van religieuzen omdat er geen rijkssubsidie wordt toegekend aan bijzondere scholen. Maar heel wat confraters van Pastoor Peusen koesteren precies dezelfde plannen en daarom is het niet gemakkelijk om zusters te vinden, die zich met onderwijs wilden bezighouden en liefst nog met meer van het een en ander. Uiteindelijk heeft Pastoor Peusen succes. Alleen zijn de zusters die hij binnenhaalt van Franse afkomst, deze zouden onder normale omstandigheden nooit naar Nederland zijn gekomen. Omdat er op dat moment in Frankrijk een verbitterde strijd aan de gang tussen de republikeinen en de monarchisten kwamen ze naar Nederland. In het republikeinse kamp spelen anti–klerikale gevoelens een belangrijke rol. Minister President Emile Combes (1902-1905), probeert de rol van de Katholieke Kerk zoveel mogelijk te beperken. Geen enkele congregatie mag zonder toestemming blijven bestaan. Die toestemming kan alleen bij wet worden gegeven, maar wordt praktisch altijd geweigerd. Het geven van katholiek onderwijs is verboden. Niet minder dan 15.000 scholen, waar veel mannelijke en vrouwelijke religieuzen werken, worden in de loop van de tijd gesloten. Deze situatie blijft min of meer bestaan tot de Eerste Wereldoorlog (1914-1918). Veel congregaties zoeken daarom hun toevlucht tot het buitenland. Zo neemt een Franse congregatie, de ‘Dochters van het mens geworden woord’ ofwel Ursulinen van Jezus, gesticht door Louis Marie Baudouin (1765-1835), contact op met de bisschop van Roermond Mgr.Drehmans. En met succes. Limmel wordt als standplaats aangewezen, omdat Pastoor Peusen de Franse taal goed beheerst. Op 14 oktober 1904 vestigen zich aan de Geusselterweg 4 te Limmel (thans Kasteel Kessenichstraat te Nazareth) drie zusters, te weten Zuster Claire, Marie Albert en Eulalie. Twee huizen worden aangekocht van Dhr. Prevoo, die in één ervan een uitspanning exploiteert onder de naam ‘Bel Air’, plus nog een groot stuk land met boomgaarden. Het klooster heet dus ‘Bel Air’, maar wordt in de volksmond ‘Huize Nazareth’ genoemd naar de in de buurt gelegen pachthoeve met dezelfde naam. Meteen al wordt begonnen met een bewaarschool en wordt de eerste steen gelegd voor de bouw van de lagere school. Een jaar later komt er ook een tehuis voor bejaarde dames, die meestal tot aan hun dood door de zusters worden verzorgd. In februari 1906 wordt de meisjesschool geopend. Aangezien deze toch wel wat geïsoleerd komt te liggen, worden de schooltijden tijdens de winter zo aangepast, dat de kinderen in ieder geval vóór het donker thuis kunnen zijn. De kroon op het werk is een internaat dat geopend wordt op 9 september 1908 en in 1946 vervangen wordt door een dergelijk instituut speciaal voor schipperskinderen.

Het aldus goed functionerende klooster heeft ook nog een andere taak. In 1905 worden hier 13 postulanten ingekleed en leggen 36 zusters hun tijdelijke en 45 hun eeuwige geloften af. Het zijn allemaal leden van de genoemde Franse congregatie, die hiervoor in eigen land geen toestemming hebben gekregen. In de loop der jaren zullen deze plechtigheden regelmatig herhaald worden. Pas in 1927 treedt het eerste Nederlandse meisje tot de Congregatie van uitsluitend Françaises toe .Het is de latere Mère Hélène uit Wyck. Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog wordt in ‘Huize Nazareth’ tijdelijk een aantal vluchtelingen uit Frankrijk opgenomen, die lijden aan de Spaanse griep. Het ingerichte noodlazaret wordt vluchtig bezocht tijdens een werkbezoek van Prins Hendrik, de echtgenoot van Koningin Wilhelmina. Het klooster komt echt in het nieuws in de beruchte winter van 1926/1927, als het complex van alle kanten door het wassende water van de Maas is ingesloten. Met een bootje komen militairen van het in Maastricht gelegen garnizoen zich op de hoogte stellen van de toestand binnen de kloostermuren, omdat ze menen dat de zusters de witte vlag hebben uitgestoken. Na de Tweede Wereldoorlog wordt de nieuwbouwwijk gesticht, die eveneens Nazareth wordt genoemd. Ten gevolge hiervan moet het klooster een flinke veer laten. Belangrijke delen van de grond worden onteigend. Wegens de aanleg van de Kasteel Hillenraadweg wordt een stuk van het klooster afgebroken evenals de stallen voor het vee. Ook een flink deel van de boomgaard valt aan de woningbouw ten prooi. Aanvankelijk betekent de bouw van de nieuwe wijk een impuls. Talrijke kinderen van de veelal jonge gezinnen vullen de klassen van de school. Echter, als er een nieuwe parochieschool voor gemengd onderwijs wordt gebouwd (de latere Sint Franciscusschool), komen er geleidelijk aan steeds minder leerlingen, zodat de zustersschool uiteindelijk in 1972 wordt opgeheven. Ook het aantal religieuzen wordt kleiner, omdat de Franse zusters (over het algemeen bejaarden) naar hun vaderland terugkeren. In juli 1981 verlaten de laatste vier zusters, namelijk Hélène, Johanna, Margriet en Thérèse, het complex en verhuizen naar de Meerssenerweg 29. De naam ‘Huize Nazareth’ verhuist mee. Heel veel bewoners van Nazareth bewaren goede herinneringen aan de bewoonsters van het voormalige klooster, alleen al aan het gewekt worden door de kloosterklok, die elke morgen precies om vijf vóór half acht geluid werd voor de Heilige Mis. Vanuit hun nieuwe huis blijven de zusters werken voor Nazareth, voor zover hun krachten dit toelaten. Het oude klooster is gesloopt om plaats te maken voor de nieuwbouw rond de Kasteel Caestertstraat. De flatwoningen aan de Kasteel Hillenraadweg kort na de oplevering in de zomer van 1953. Zij waren bedoeld voor de beter gesitueerden. ‘Het kritische slag’, zo werden deze eerste bewoners betiteld door Pater Pex, rector en daarna pastoor van de nieuwe parochie van de H. Antonius van Padua. De A2 was er toen nog niet.

Naor Bove
Foto's zeggen nu eenmaal meer dan woorden en met foto's krijgt de herinnering iets tastbaars. Ik was dan ook zeer blij dat ik deze foto's zag op Facebook bij 'Aw foto's vaan Mestreech' geplaatst door mevr. Judith Vissers - te Poel, deze foto's zijn door mevr. Vissers-te Poel zeker 30 jaar geleden aangekocht bij de Gemeente Maastricht en zijn in privé bezit. Blij  ben ik met de toestemming om deze op 't Mestreechtersteerke te publiceren, waarvoor dank.

Verschillende mensen antwoorden dat ze hier geen leuke herinneringen aan over gehouden, net zoals mevr. Judith Vissers-te Poel meldt 'pensionaat Limmel met een prachtige tuin (de enige mooie herinnering aan die tijd), dat zegt genoeg.

Bron Archiefsprokkel RHCL  J. Boetsen Literatuur: E. Nilsen, Zusters van Nazareth – 90 jaar; J. Luijten, J. Boetsen en J. Ackermans, Nazareth, weet u waar het ligt? In Israël maar ook in Maastricht. Foto's Delcampe, RHCL en mevr. Judith Vissers- te Poel.

Aonvaank