Mestreechse Brouwerijen

(Maastrichtse Brouwerijen)

Mestreechse Brouwerijen gaat over brouwerijen die Maastricht rijk was. Als kasteleinszoon heb ik eea natuurlijk van dichtbij meegemaakt, (caféleven) maar mij gaat het vooral over de 18e en de 19e eeuw. Bier was vroeger een populaire drank, bier was tenslotte veiliger te drinken dan het aanwezige water, dit ging goed totdat het drinken van bier in de loop van de 18e eeuw door de opkomst van thee en koffie wat minder in zwang raakte. Vroeger had men veel 'achterkamers' brouwerijen de zgn thuisbrouwers, omdat het bier destijds niet lang houdbaar was, werd er achter gebrouwen en in de zgn huiskamer werd het bier geschonken en verkocht .

 

Geschiedenis:

Het Historisch Encyclopedie Maastricht staat hierover het volgende:

 

Het Maastrichts bier was een gezondere drank dan het vaak verontreinigde  water en geen genotmiddel zoals nu. Het was troebel, bitter, licht verteerbaar en licht alcoholhoudend. Om de smaak en houdbaarheid van het bier te vergroten werden hier allerlei kruiden toegevoegd: kamille, tijm en vooral gruit. In de twaalfde eeuw verdween in de steden het aan huis gebrouwen bier. Vanwege het brandgevaar ging het brouwen naar openbare brouw en bakhuizen. Er kwamen loonbrouwers die voor huishoudens op bestelling brouwde, brouwers die bedrijfsmatig brouwerijen bedreven, waar bier per vat geproduceerd werd, en brouwers-tappers die hun brouwsel aan huis verkochten. Tot ca 1450 werd er betrekkelijk weinig bier en meer wijn gedronken. Wijn werd rond Maastricht in die tijd volop verbouwd en door rijken gedronken. De armen dronken water. Verslechtering van het klimaat en stijgende graanprijzen leverden meer grondstof voor de brouwers, die door de stijgende omzet de hogere graanprijs konden betalen. Daarna werd gruit door hop vervangen, wat het kwaliteit van het bier enorm verbeterde qua smaak en houdbaarheid. Het hopbrouwen in Maastricht is ingevoerd tussen 1368-1390, eerste vermelding 1394. In de winter werd meer bier gebrouwen dan in de zomer:  in het koude jaargetijde was het makkelijker te bewaren. In de zomer wilde het nog wel eens verzuren. Het hoppebier was voor huiselijk gebruik. Beter was de kwaliteit van het keutebier of dikbier en het goedkoopst was het klein of dun bier.  De kapittelheren van Sint Servaas stonden erop dat het voor hen gebrouwen bier van betere kwaliteit was dan het gemiddelde bier in de stad. Soms werd er ook een speciale bier gebrouwen, maar de politiek van het brouwersambacht was gericht op een zo gering mogelijk differentiatie. De Maastrichtse brouwerij in de zestiende eeuw was een familiebedrijf van kleine omvang met een bescheiden installatie. De totale jaarproductie bedroeg in 1550 ca 40.000 hectoliter, in 1649-1650 66.000 hl, i 1760 72.000 hl. Het lichte, uit tarwemout gebrouwen bier overheerste. De im- export was onbetekenend : plaatsen buiten Maastricht hadden hun eigen brouwerijen die goedkoper produceerden. De vrije concurrentie na de opheffing van het brouwersambacht in de Franse tijd maakte het bier goedkoper. In de loop van de negentiende eeuw veranderden de productiemethoden en de smak. De kleine lokale brouwerijen werden vervangen door grote productie eenheden met een eigen keten van café's. De Maastrichtse brouwers konden deze ontwikkelingen  niet bijhouden en de laatste zelfstandige brouwerij sloot 1958.

 

Ook het soort bier dat men brouwde veranderde, eerst was het altijd bovengistend bier dat er werd gemaakt, maar in de 19e eeuw ging men vooral ondergistend bier, pils, maken.

Een aantal belangrijke jaartallen:

  • 1830 Het eerste flessenbier verschijnt op de Duitse markt.

  • 1833 Payen ontdekte de diastase: het enzym dat de omzetting van het zetmeel in suiker teweegbrengt.

  • 1876 De Franse chemicus Louis Pasteur verklaart de vergisting, een belangrijk onderdeel van het brouwproces. Tevens ontdekte hij dat door het verhitten van bier diverse bacteriën uitgeschakeld werden. Dit proces werd naar hem vernoemd: pasteuriseren.

  • 1879 Von Linde vindt de koelmachine uit. Vanaf nu kon elke brouwerij bier het hele jaar door koel houden. Dit luidde de overgang in van hoog- naar laaggistende bieren.

  • 1885 De Amsterdamse brouwmeester Wilhelm Feltmann verbeterde het brouwproces en legde de basis voor een bier dat een eeuw later bijna overal ter wereld gedronken wordt.

  • 1897 Buchner ontdekt het enzym 'zymase', dat de splitsing van suiker in koolzuurgas en alcohol veroorzaakt.

Als je het over brouwerijen in Maastricht gaat hebben kom je niet om één naam heen en dat is Fam. Marres of Mares, deze familie had maar liefs 14 brouwerijen in de 18e en 19e eeuw in hun bezit. De informatie over de brouwerijen van Fam. Marres kunt u vinden op hun eigen site.

Maastricht telde aan het einde van de negentiende eeuw nog 31 stadsbrouwerijen en 488 cafés. In die tijd dronk vrijwel iedereen dagelijks één, maar meestal wel meerdere glazen bier per dag. Vaak was dat het donkere Mestreechs Aajt maar dankzij de uitvinding van de koelmachine werd er na 1880 steeds meer Beierse Pils gedronken.

Het bier stond in Maastricht dus in hoog aanzien en veel Maastrichtse uitdrukkingen verwijzen naar die al overheersende biercultuur.

  • Gaank met miech, daan kreigste beer met sokker - als je met mij gaat dan krijg je het beste van het beste
  • Kaajd beer maak ’t blood werrem - van veel drinken raken de gemoederen oververhit
  • Gaank pisse boeste d’n beer drinks - je moet de lasten brengen waar je ook de voordelen geniet
  • ‘Ne kelder vol zoer beer - een gezin met veel ongetrouwde dochters

Er zijn een aantal Brouwerijen waarvan alleen bekend is wanneer ze gestart of gestopt zijn, die heb ik samengevat op een extra bladzijde.

U begrijpt het klikken op de naam.

onbekende brouwerijen

brouwerij Blauwe Hond brouwerij Bosch/De Keijzer brouwerij De Ridder
brouwerij De Valk brouwerij De Wildeman brouwerij Den Engel brouwerij Dubbele Arend
brouwerij Het Stenen Huis brouwerij Marres-Ceulen brouwerij Marres, Eugene brouwerij Marres-Gilissen
brouwerij Marres-Prick brouwerij Marres-Troosters brouwerij Het Pannenhuis brouwerij Servatius/Bisschopsmolen
brouwerij De Zwarte Ruiter  Verhaal van de beerton van d'n hoed van Marres    
Bron: Site Brouwerijen in Nederland, bierglazen, www.bieretiketten.nl,,site Fam.Marres, Mestreech Online, MestreechterSteerke, Laurens Bouvrie, Boekje Aajd Mestreech,

 Aonvaank