Geschiedenis Maastricht

1500 - 1800

 
Maastricht 69-1500 Maastricht 1500-1800 Maastricht 1800-1985 Maastricht 1900-2000

1500 – 1800

1515
Pauselijk privilege legt vast, dat in Maastricht slechts de eigen geestelijke rechters bevoegd zijn.

21 Juni, gieten van de grote klok van Sint-Servaas, de Grameer, door de gebroeders Moers.

1516
Stichting van de Latijnse stadsschool.

Bouw van de Cellebroederskapel, laatgotische kapel.
Deze vestigen zich hier ca. 1360; zij hebben tot taak de verzorging van de pestlijders en krankzinnigen.
De kapel wordt gerestaureerd in 1966.
Het klooster is verdwenen.

1520
Bezoek van keizer Karel V.

1525
Inwonertal 15.000 (gelijk aan Amsterdam, Leiden, Haarlem, Dordrecht, Gouda en Delft).

Opheffing van het gilde der Scoense Verderen.
Maastricht was bekend om zijn productie van laken, leer en textiel, dat werd uitgevoerd naar Zuid-Duitsland en Scandinavië.
Er bestond in de stad een gilde van schippers, dat voer op Skåne (Schonen) in Zuid-Zweden, de Scoense Verderen (de vaarders op Schonen).

1525-1620
Toverijprocessen.

1530-1535
Openlijk optreden van wederdopers.

1530
Als hertog van Brabant kreeg Karel V heel wat te stellen met Maastricht.
Hij streefde in de Nederlanden immers naar meer eenheid en grotere centralisatie.

Karel V lijft geheel Maastricht in bij het Hertogdom Brabant met erkenning van de Tweeherigheid.

1531
In Luik bestaat een "societas sive ghylde Trajectensium dicte dat Hoetken".
Club van Maastrichtenaren in Luik ter ontspanning en onderlinge bijstand.

1534-1535
Verbrandingen van wederdopers op het Vrijthof.

1539
Trichter Oploop: verzet tegen de politiek van Karel V.

1544
Bouw St. Maartensbuitenpoort.

1545-1563
Concilie van Trente (Trento, Noord-Italië)

Einde van de verbodemingsplicht (omladingsplicht) voor Maastrichtenaars te Venlo door de inlijving van Gelre bij de Nederlanden (1543).

Vlag van Maastricht: zespuntige ster op rood veld.
Wappenbuch vom Meister IK: "Geller (heller of gelber?) stern in rottem Feld".

Bouw en renovatie van de voor- en achtergevel van het Spaans Gouvernement.

1546
Het zogenaamde Accoort tussen beide heren brengt verfijningen aan in het gezamenlijk bestuur van de stad.

1547
Uitdrukkelijke erkenning van het ius de non evocando: een Maastrichtenaar mag alleen door een Maastrichtse rechtbank berecht worden.

Tweeherigheid hersteld.Prinsbisschop vertegenwoordigd door: Luikse schepenbank (voor het leven benoemde schout en schepenen).
Hertog vertegenwoordigd door: Brabantse schepenbank (voor het leven benoemde schout en schepenen), belast met hoge jurisdictie, misdaden, onroerend goed, testamenten, huwelijksrecht, oorspronkelijk ook lage jurisdictie.
Burgemeesters en gesworen raden vertegenwoordigers van burgerij, behartigen belangen van stad.
Dus een onverdeelde raad van de stad naast twee afzonderlijke schepenbanken.

1548
Het Verdrag van Augsburg bekrachtigde in 1548 officieel de in feite reeds lang bestaande situatie, dat de Maastricht samen met Brabant niet meer tot het Duitse Rijk behoorde.

1549
Vlag van Maastricht: geel-wit-rood.
Raadsverdrag van 16 oktober 1549 inzake de voorbereiding van de ontvangst van Prins Philips II en Keizer Karel V.
"De schutten zullen hebben eene hulpe van vijf vendlen die gemaekt zullen worden, hebbende die colueren geil, wit ende roet, namelijk vier vaendelen voor de vier gezworen gilden en het vijfde voor die van Wyk."

1550
Inhuldiging van Philips II [1527-1598] in Sint-Servaas.
Afbeelding op het Spaans Gouvernement met inscripties die ook Karel V vermelden.
Aan de achterzijde van het Spaans Gouvernement ook een afbeelding van Maria van Hongarije.

1550 en volgende jaren
Modernisering van de omwalling in verband met de oorlog tussen Frankrijk en Karel V

Inwonertal 17.000 (maximum tot eind 18de eeuw).

1554
De eerste drukker, Jacob Bathen, vertrekt na een verblijf van enkele jaren naar Düsseldorf; sluiting van de Latijnse stadsschool.

1558
Bouw van de kloostergangen in de Onze-Lieve-Vrouwe.

1559
Oprichting van nieuwe bisdommen in de Nederlanden. Maastricht blijft onder het bisdom Luik.

1566
Beeldenstorm.
Calvinistische predikanten hebben de kerken nodig voor godsdienstoefeningen maar dan zonder beelden.
Aylva wordt door Philips II te hulp geroepen.
Beide soevereinen besluiten om garnizoenen in de stad te leggen.

29 September, Calvinisten nemen de Sint-Matthijskerk in bezit.

4 November, Calvinisten en katholieken sluiten een godsdienstvrede.

1566-1579
Voortdurende troebelen; stremming van de Maashandel.

1567
Er wordt een verdrag gesloten dat garnizoenstroepen zullen worden geleverd door de Hertog van Brabant in naam van beide Heren.

De stad krijgt koninklijk Spaans garnizoen; tot 1966 zal Maastricht garnizoensstad blijven.

Maart, Calvinisten de stad uitgezet.

1568-1648
Nederlandse Opstand en Tachtigjarige Oorlog.

1568
Vergeefse poging van Oranje Maastricht in te nemen.

1570
Begin van het optreden van de Jezuïeten in Maastricht.
De eerste Jezuïet, Dionysius, vestigt zich in de stad teneinde de hervorming te bestrijden ("Apostel van Maastricht").

1576
20 Oktober, de Spanjaarden vallen Maastricht binnen en teisteren de stad.

De "Pacificatie van Gent" maakt een einde aan de opstand en de Spaanse troepen trekken weg.

1577
21 April, Spaanse troepen verlaten de stad.
Zij worden vervangen door troepen van de opstandige Staten-Generaal; veel Maastrichtenaars ontvluchten de stad.

1578
Jan van Merode, gemachtigde van de Hollandse Staten, vestigt weer een Hollands garnizoen in de stad.

1579 (Rampjaar)
29 Juni, inname van de stad door Parma.
In 1579 richten Spaanse soldaten in Maastricht een waar bloedbad aan, nadat de burgers van de stad geprobeerd hadden onder het Spaanse juk uit te komen.
Ongeveer duizend slachtoffers en plundering van de stad.

1580
De Prins van Oranje tracht de stad te heroveren. (Passage in het Wilhelmus).

Invoering van het stedelijk absolutisme; beide stadsheren ontnemen de ambachten hun invloed op het stadsbestuur.
Terugkomst van de Jezuïeten.

Simon de Bellomonte maakt een plattegrond (vogelperspectief) van Maastricht.

1586
Augustijnen krijgen de kapel van Maria ten Oeveren aan de Bokstraat.

1587
Duidelijker parochie-indeling voor Maastricht op de linker Maasoever: twee kerken voor de Brabanders, Sint-Jan en Sint-Matthijs, en één voor de Luikenaars, Sint-Nicolaas.

1592
17 Maart, op Sinte-Geertruidsdag mislukte aanslag op de vesting Maastricht door stadhouder Maurits; twee jaar later herhaald met hetzelfde resultaat.

1600
Inwonertal 11.000.

1606
Start van de bouw Jezuïetenkerk, die in 1614 voltooid wordt.

1609
"Twaalfjarig Bestand". Dit betekent rust voor Maastricht.

1609
De Capucijnen komen van Antwerpen naar Maastricht

1610
Bouw van de voormalige kerk van de Jezuïten aan de Bredesstraat.

1612
In 1612 schoot iemand in de Brusselsestraat op een duif die was neergestreken op het dak van een huis aan de overkant.
Behalve dat de duif werd verjaagd vatte ook het strooien dak van het huis vlam en brandden 42 huizen van dat gedeelte van de Brusselsestraat af.

1614
27 Juli, kerkwijding bij de Jezuïeten (thans Bonbonnière).

1615
Concordaat tussen beide heren gesloten over het gezamenlijk besturen van de stad.

1615
Stichting van de Orde "Maria Annunciatie" of "Maria Boodschap".
De zusters komen van Leuven en vestigen zich aan de Wycker-Grachtstraat.

1618
Prinsbisschop Ferdinand van Beieren ingehuldigd als medeheer in Onze Lieve-Vrouwe; laatste officiële inhuldiging in Maastricht.

1627
Stichting van kerk en klooster van de "Zusters van het Heilig Graf" ofwel de "Sepulchrijnen" (Bonnefanten).

1628
Stichting van het klooster "Calvariënberg" door de Maastrichtse Elisabeth Strouven aan de Abtstraat.

Na de dood van Prins-Maurits wordt deze opgevolgd door Frederik-Hendrik, genaamd de "Stedendwinger".

1632
23 Augustus, Frederik Hendrik verschijnt voor de poorten van de stad en neemt deze in.

1632-1643
Aanleg van zes hoornwerken en andere buitenwerken verlegt het zwaartepunt van de vesting buiten het eigenlijke Maastricht.

1634
Sint-Jan en Sint-Matthijs worden protestantse kerken.
Uit Sedan komt Ezechiël Boucher als boekdrukker.

De Spanjaarden trachten Maastricht te heroveren.
Hun observatiepost bevindt zich ten zuiden van Eysden (Fort Navagne).

1635
Inwonertal 15.000.

De eerste processie van Keulen naar Scherpenheuvel passeert de stad.

1637
De magistraat verleent toestemming voor de bouw van een nieuw stadhuis ter vervanging van "De Landscroon", in slechte staat verkerende.

1638
Minderbroederskerk wordt Arsenaal.

Rond Maastricht ligt nog steeds een Spaans leger dat poogt om de Maastrichtenaren om te kopen en zodoende met een list de stad binnen te komen.

1639
Alle geestelijken leggen de eed van trouw af, met uitzondering van de Jezuïeten en de Minderbroeders.
Zij moeten op last van de Staten-Generaal de stad verlaten.

1642
Bouw van de eerste Hoofdwacht op het Vrijthof

1645
Luikenaar Guy Libon vestigt een glasblazerij te Maastricht.
Henri Bonhomme en Jean Leroux, Luikenaren die in Maastricht wapens fabriceerden.

1646
De Servaasbrug door het kapittel van Sint-Servaas aan de stad overgedragen.

1647
Vlag van Maastricht: rood met witte ster.
Ter gelegenheid van de komende Vrede van Munster "..eyn roede damaste banderolle van beyde syden metten statswaepen gestoffiert..."

1648
Vrede van Munster; verdrag gesloten tussen Spanje en de Noordelijke Nederlanden als onderdeel van de vredesverdragen van Westfalen.
Het verdrag maakte een einde aan de Tachtigjarige oorlog die duurde van 1568 tot 1648.

1650
De componist Henri du Mont krijgt zijn opleiding aan de zangschool van het kapittel van Onze-Lieve-Vrouwe in de Tafelstraat.

1658
Afbraak van de lakenhal op de Markt.

1659 - 1664
Bouw stadhuis op de Markt (ontwerp: P. Post).

1659
Sloop Gevangenenpoort op de Markt.

1659 - 1661
Bouw van de Augustijnenkerk aan de Kesselskade.

1659
Eerste-steenlegging voor het stadhuis op de Markt door de Hoogschouten Groulart (Brabant) en De La Montagne (Luik) op 26 Juni.

1661
Inwijding van de Augustijnenkerk, gebouwd door de kloosterorde der Augustijnen en specimen uit de vroege barok.

1662
De commissarissendeciseurs nemen voor het eerst de eed van de magistraat af en vaardigen de oprichtingsakte uit van de Stadsbibliotheek.
In 1801 wordt het Stadsarchief en de Bibliotheek gevestigd in de v.m. Franciscanenkerk, in 1915 wordt het Generaalshuis aan het Vrijthof (gebouwd door de familie De Ceuleneer) betrokken.

1663-1664
Het carillon van het stadhuis wordt gegoten te Amsterdam door Francois en Pieter Hemony

1664
Op 7 juli wordt in het nieuwe stadhuis een zuidelijke variant van de regentenstijl in het Noorden, de eerste raadsvergadering gehouden. Het stadhuis wordt een statussymbool van de van de jonge Republiek op de grens van de Spaanse Nederlanden, het Rijk en de Staatse deelgebieden van
Overmaas

1664
Tweeherigheid rond 1664.
Maastricht staat als aparte staat en provincie onder de gedeelde soevereiniteit van de prins-bisschop van Luik en de Staten-Generaal, die de hertog van Brabant representeerden.

1670
Gereformeerde weeshuis aan de Lenculenstraat.

1671
In Maastricht gaan geruchten over een oorlog tussen de Republiek en Frankrijk.

1672 -1678
1672 Rampjaar: Lodewijk XIV verklaart de oorlog aan de Republiek der zeven Verenigde Provinciën.

1672
Klooster Sepulchrijnen door brand verwoest: herbouw in 1686.

Op verzoek van het stadsbestuur vestigen zich in Maastricht de "Grauw-zusters" uit Hasselt.

De magistraat neemt voorzorgsmaatregelen en laat levensmiddelen inslaan.
Frankrijk en Engeland verklaren de oorlog aan de Republiek.

1673
Vestiging van het klooster van de "Penitenten" aan de Boschstraat (thans Sphinx).

Overlijden André Severin Maastrichtenaar, orgelbouwer, begraven onder zijn orgel in de kathedraal van Luik (St Paul).

Juni, Maastricht wordt belegerd door de Franse Koning Lodewijk de XIV.

1675
Oktober, het in 1639 naar Tongeren gebrachte beeld van de Sterre der Zee keert terug.

1676
Aanleg Jekerkanaal door De Choisy en Rougon (op instigatie van Vauban).

Juli-augustus, Maastricht wordt vergeefs belegerd door de troepen van stadhouder Willem III.

1678
Pieter Hermes (1651-1730), burgemeester van Brabantse zijde in periode van 1678-1716

10 Augustus, Frankrijk staat zijn rechten in Maastricht bij de vrede van Nijmegen weer af aan de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën.
De Staten-Generaal beginnen met het verstevigen van de vestingwerken en de bastions.
De St.Mattias en de St.Jan komen weer in bezit van de Protestanten.

1683
Oprichting van de Illustre School der gereformeerden, een para-universitaire instelling.

Op het stadhuis wordt de toren geplaatst.
Gebouwd door de Akenaar Wijnands als vervanging van de in 1669 gebouwde houten noodtoren.
Bouw van de Lutherse Kerk.

De Maasbrug wordt hersteld door de Dominicanerbroeder Franciscus Romanus (Frans Romans).
Deze krijgt later van Lodewijk XIV de opdracht tot de bouw van de Pont Royal in Parijs.

1684
Ingebruikname Lutherse Kerk aan de Hondstraat.

1686
Herbouw Sepulchrijnenklooster: voorgevel is uit 1702.

1690
Eerste bouwcampagne Hoge Fronten (D. von Dopff).

Bouw van het Waldeckbastion.
Gerestaureerd ln 1968.

1699
Bouw van het tweede Minderbroedersklooster.
Van 1829 tot 1995 Paleis van Justitie.

1701-1702
Bouw van het fort St. Pieter op de St. Pietersberg door baron de Dopff, gouverneur der stad en eigenaar van kasteel Neercanne.
Het fort wordt gebouwd om de stad naar binnen te beschermen, om te voorkomen dat vijandelijke legers hier kanonnen plaatsen. Gemoderniseerd 1816/1822, in 1936 ingericht als ontspanningsoord.

1705
Bastion Zoutelande

1706
Aanleg van het Stadspark, wandelplaats beplant met lindebomen.

G. van Aken Luiks burgemeester van Maastricht 1706-1708; 1712-1714; 1720-1722

1708
Inwijding van het tweede franciscanenklooster (Later Rechtbank, Minderbroedersberg).

1708 - 1710
Herbouw kerk Sepulchrijnen naar ontwerp Gilles Doyen

1710
Eerste straatverlichting in Maastricht.
Er worden 431 lantaarns geplaatst op houten palen (olielampjes).

1714
Afbraak Waterpoortje, vervangen door grotere poort, wederom vernieuwd in 1890.

1715
De vestiging van 30 tolkantoren doet de vrije handel over de Maas teniet.
De handel moet nieuwe wegen zoeken.

1717
Czaar Peter de Grote brengt bezoek aan Maastricht (2e Juli).
Château Neercanne en stadhuis.
Herinneringssteen: aDVenIt CzarUs MosCoVIae.
Achter het Vleeshuis.

1729
Bastion Hertell

1732
Godaert van Slijpe Staatsburgemeester van Maastricht 1732-1734; 1736-1738; 1740-1742; 1744-1746; 1749-1750; 1752-1753

Bouw van de Waalse Kerk naar het ontwerp van de Luikse architect Nicolas Comhaire.
De kerk wordt gebouwd op de plaats van de v.m. St. Hilariuskapel.
Het twaalfhoekig grondplan is uitzonderlijk voor Maastricht.

1734
De Lenculenpoort wordt afgebroken.

1736
De Tweebergenpoort wordt afgebroken.

J.H.C. van Brienen Luiks burgemeester

1738
Vernieuwing van de Hoofdwacht op het Vrijthof, hier worden de sleutels van de stadspoorten bewaard.
Het Vrijthof wordt met lindebomen beplant.

De uitgave "Beschryvinge der Steden van het Landt van Luyck" uit 1738 met hierin het hoofdstuk "Kort verhael der Geschiedenissen", een vroegere versie van de Tijdtabel van Maastricht.

1746
C. van Brienen Luiks burgemeester van Maastricht 1746-1749

1748
De Fransen, onder leiding van Maarschalk de Sare, belegeren Maastricht voor 22 dagen.

1749
Vrede van Aken: Fransen verlaten de Stad

1750
Opening van twee postwagendiensten op Venlo en Breda.

Oprichting van de eerste vrijmetselaarsloges.

1755
Bouw van een R.K.Armenhuis voor meisjes en sinds 1770 ook voor jongens.
In 1794 is het gebouw ingericht als Militair Hospitaal (Grote Looiersstraat).
In december 1977 wordt hier de Gemeentelijke Archiefdienst en Stadsbibliotheek gevestigd.

1757
2 Oktober, ingebruikneming van het armenhuis (Grote Looiersstraat), later militair hospitaal en wapenkamer van de Tapijnkazerne; later Gemeentearchief en Stadsbibliotheek.

1760
Oprichting van de Groote Sociëteit, de oudste sociëteit van Maastricht.

1761
De kanonnier Abraham van Citters heeft aan de Calvariestraat buskruit opgeslagen.
Op 21 December vliegt bij het aansteken van het licht de zaak in de lucht.
Hierbij vallen 30 doden.
In de vestingwerken gaapt een bres, het "Abrahamslook".

1764
Aanleg van "De Kómpe" als oefenterrein voor de Burgerwacht.

1768
Op de Boschstraat en op de Markt worden lindebomen geplant.

1770
Bouw van het wachtlokaal, later ijkkantoor, op het St. Servaasklooster.

Vondst van de mosasauruskop in de St. Pietersberg.
Hofmann beschrijft de vondst.
Het besef dat de aarde veel ouder is dan de bijbel doet vermoeden, wordt met deze vondst meer algemeen.
Sinds 1794 in Parijs.

1772
J.H. van Slijpe Staats burgemeester van Maastricht 1772-1773

Overlijden J.B. Coclers, schilder

1773 - 1777
Aanleg van de Linie van Dumoulin aan de Hoge Fronten.

1773
Bij de opheffing van de Jezuïeten wordt de kerkinventaris verspreid.
Kerkmeubilair thans in de Onze Lieve Vrouwekerk.

1774
L.S.P.J. Munix, burgemeester van Maastricht

Bouw van het Hoofdwachtgebouw op het Vrijthof (eerste hoofdwacht dateerde uit 1737)

1775
Bouw van het Pesthuis, een papiermolen op waterkracht, genaamd "De Ancker", in de nabijheid stonden de barakken voor pestlijders.

1776
Aanleg van de bastions Prins Frederik, Stadhouder, Erfprins en Holstein.

1783
Opheffing van het Antonietenklooster.

Jan Pieter Minckelers, diaken en natuurkundige, vindt het lichtgas uit door het verhitten van steenkoolgruis in een geweerloop.
Hij verlicht hiermee zijn collegezalen in Leuven.

1784
Oprichting van de Société d'Emulation.

1785
De uit 1672 daterende Spaanse claim op Maastricht kopen de Staten-Generaal af door de Oostenrijkse keizer ± 9 miljoen gulden te betalen.

1786
Matthias Soiron verbouwt de v.m. Jezuïetenkerk tot schouwburg. Bouw van een wachthuis naast de absis van O.L.Vrouwekerk tbv de O.L.Vrouwepoort (Graanmarkt), ontwerp van Matthias Soiron. Gewijzigd in de 19e eeuw.

Bouw Latijnse School aan de Achter de Comedie 8.

1787
Aanleg Heerenstraat (Minckelersstraat) met de herbouw van het huis Minckelers.

In Philadelphia (USA) brengen de founding fathers de nog steeds geldende Amerikaanse grondwet tot stand, de basis voor de Verenigde Staten van Amerika.
In 1991 komt een vergelijkbaar document voor de Europese Unie tot stand: het Verdrag van Maastricht.

1789
Begin van de Franse Revolutie.

Voormalige Jezuïetenkerk in gebruik genomen als schouwburg.

1790
L.J.A.S. Munix, burgemeester van Maastricht

1793
1 Maart, slag van Aldenhoven bij Aken maakt een einde aan het eerste beleg van Maastricht door de Franse revolutielegers onder Miranda.

1794
Generaal Kleber verschijnt voor Maastricht met 40.000 man Republikeinen.

De Mosasaurus door de Fransen naar Parijs gebracht naar het Musee d'histoire naturelle.

Verwoesting zusterklooster De Beyart bij Frans bombardement: restanten bleven tot 1893-1894 als opslagruimtes bewaard.

Inwonertal 17.693 (Hasselt 6000; Roermond en Venlo 4000; Tongeren 3500)

1795
1 Oktober, Inlijving bij Frankrijk.
Maastricht hoofdstad van het departement Nedermaas of Meuse Inférieure.

6 Mei, bij het Traktaat van 's-Gravenhage worden de Generaliteitslanden en ook de stad Maastricht afgestaan aan Frankrijk.

31 December, Luikse en Brabantse magistraat ontslagen.

1796
Januari, herplanting van de vrijheidsboom op het Vrijthof

De Rijksadelaar op de Sint Servaastoren wordt vervangen door de Jacobijnsmuts.
Het Maastrichtse gemeentebestuur krijgt een nieuwe taak, de registratie van de burgerlijke stand.
Vijftien jaar eerder dan boven de grote rivieren.

1797
Opheffing van kapittels en kloosters.

Eerste verkiezingen in Maastricht voor de in Parijs gevestigde twee kamers t.w. de "Raad van 500" en de "Raad der Ouderen". (250).
Het Departement krijgt drie zetels in de "500" en twee in de "Raad der Ouderen".

1798
De inwoners van 19 kloosters worden verjaagd en de orden ontbonden.
Ook worden opgeheven het kapittel van Sint Servaas en O.L.Vrouw.
Goud, zilver, boeken en kunstvoorwerpen gaan naar Parijs.

Opening van de École centrale.

De eerste executie wordt uitgevoerd per guillotine.

1799
Op 9 november wordt de machteloze Directoire omvergeworpen door Napoleon.
De uitvoerende macht komt aan drie consuls, Napoleon wordt de eerste consul en tevens staatshoofd.

1800
E.J. Lefebvre burgemeester van Maastricht 1800-1801

 

Bron: MestreechOnline, H.E.M.,

Aonvaank