Heiligdomsvaart

(Maastricht 2018)

 

Heiligdomsvaart 2018 oftewel de Ommegang, het thema van 2018 is 'Doe Goed en zie niet om', dit jaar alweer de 55ste editie van de iedere 7 jaar terugkerend 'evenement'.  Als je het al een evenement kunt noemen, misschien een beetje te oneerbiedig ! Gezien de drukte leeft het geloof gelukkig nog onder de mensen. De kleuren van de meelopers waaronder, de Gildes, Harmonieën, Fanfares, Schutterij(en) en andere groepen. De processie die uiteindelijk afgesloten werd door de Bisschop gevolgde door de Noodkist. Typisch Nederlands of Maastrichts is het ook dat als de stoet langs is dat men snel, zeer snel weg wilt gaan wat altijd een beetje problematisch en stuntelig verloopt.  Het was een flinke klus om op zondag 3 juni de laatste dag van de Heiligdomsvaart 2018 de tocht der tochten te lopen, de kostuums van de meelopers die vooral bestaan uit oud dikke stoffen laten geen zuchtje wind door. Er is dan ook menig zweetdruppeltje vervlogen. Gelukkig waren daar de waterdragers. Aangezien dat het meer dan prachtig weer was komt de gezegde 'Slivenier is 'ne Mestreechteneer' (Lieve heer is een Maastrichtenaar). wederom goed tot zijn recht. Complimenten aan de organisatie en de vele vrijwilligers.

Wat is de Heiligdomsvaart eigenlijk:

In de krant 'De Limburger' stond een mooi artikel hierover:

In Maastricht wordt weer de zevenjaarlijkse Heiligdomsvaart gehouden. Tienduizenden mensen waren afgelopen weekeinde al getuigen van een eerste ommegang. Met een plechtige stoet werd eer gebracht aan de stadsheilige Sint Servatius. Op 10 juli is de tweede ommegang van deze Heiligdomsvaart.

Bekend is dat er al in 1391 een Heiligdomsvaart in Maastricht werd gehouden. In die tijd waren er behalve belangrijke bedevaartplaatsen als Jeruzalem en Rome nog tientallen andere ontstaan. Ze concurreerden met elkaar met hun heiligen en de overblijfselen van die heiligen, de relieken, die toen heildommen werden genoemd. Hoe meer heildommen een kerk had hoe belangrijker ze was, want ze brachten tienduizenden pelgrims op de been om ze te vereren. Tegenwoordig is één van de hoogtepunten daarin de 'Ommegang', een processie waarin relieken en heiligenbeelden worden rondgedragen door de straten van onze stad. De apotheose van de Ommegang is het tonen van de Noodkist waarin de overblijfselen van Sint Servaas worden bewaard.

Heiligdomsvaart 1948

Het oeroude woord 'heil', dat onder meer staat voor redding en verlossing, maar ook voor voorspoed en geluk, komen we tegen in  'heilig' van 'Heiligdomsvaart'. 'Heilig' is oorspronkelijk een Germaans woord dat afstampt van dat 'heil'  en van 'heel', waarbij we 'heel' moeten zien als: volmaakt, compleet. Denk daarbij ook aan helen: weer heel maken. Voor 'heilig' kennen wij overigens uit de mis nog het driewerf uitgezongen Latijnse sanctus. Het Engels en zuidelijker talen hebben sanctus overgenomen om allerlei heiligs aan te duiden. Zo wordt het in het Nederlands in een iets andere vorm gebruikt voor de aanspreektitel van een heilige: Sint. En een overdreven religieus gedoe noemen we: een santekraam.

Terug naar waar het hier omgaat: de Heiligdomsvaart. In een duizend jaar oude tekst zie we hoe het woord 'heiligdom' ontstaan kan zijn. Die tekst luidt: heilig is duom thin. In deze tijd zouden we zeggen: 'jouw huis is heilig', want thin is 'jouw' (vergelijk het maar met het Limburgs dien) en duom komt van het Latijnse domus (huis). Overigens heeft 'dom' deze betekenis van 'huis' al lang niet meer. Het woord is wel nog te ontwaren in 'domesticeren' oftewel (wilde) dieren tot huisdieren maken.  Dom ging 'huis van God' betekenen en werd gebruikt voor een kerk, een kathedraal (duomo in het Italiaans). Hier dichtbij hebben Aken en Keulen een dom, en in ons land kennen we de Utrechtse dom.

Tot slot zit in 'Heiligdomsvaart' nog het woord 'vaart', dat we ook in bedevaart tegenkomen. 'Vaart' komt natuurlijk van het werkwoord varen', laten we zeggen : zich verplaatsen. In het Nederlands betekent dit 'varen' alleen nog maar 'zich verplaatsen over water', hoewel we het nog dagelijks hebben over luchtvaart.

Je zou kunnen zeggen dat inmiddels veel van deze vaarten vervangen zijn door 'tocht': fietstocht, autotochtjes maken (maar nooit: autovaart). In 'Heiligdomsvaart' is 'vaart' dus een oud woord voor tocht. Een mooi voorbeeld in dit verband is 'hellevaart', een woord dat in lang vervlogen tijden stond voor een enkele reis hel als straf. Naast 'hellevaart' is het woord 'helletocht' ontstaan: een (meestal achteraf bekeken) zeer zware tocht.

'Vertaald' is een Heiligdomsvaart dus een tocht naar het heilige huis van God, maar in het geval van de Heiligdomsvaart in Maastricht is het even zo goed een tocht naar de heildommen, de relieken van Sint Servatius.

Noa Bove

Heiligdomsvaart 1902

Heiligdomsvaart 1921

Heiligdomsvaart 1923

Heiligdomsvaart ????

Noa Bove
De heren en dames van de Gildes vond ik meer dan prachtig, allemaal even verzorgd en hetzelfde gekleed, de koren zongen prachtig en de harmonieën / fanfares van Heer en Wolder  maakte passende muziek. Het is altijd prachtig om de kunsten te zien dat de vaandeliers (!!) met wat voor gemak gooien ze de vlag omhoog om hem weer gracieus op te vangen. De Zwarte Christus uit Wijck, het borstbeeld van de St.Lambertus, het beeld van Onze Lieve Vrouw Sterre der Zee, het borstbeeld van St.Servaas met de dragersgilde van St.Servaas. De Zingende Potsvrowwe hielden dit maal hun mond en presenteerde de relieken van Sint Servatius. dragers het was voor mij een indrukwekkende gebeurtenis, het is mooi om de 'heildommen' eens anders te zien dan in het museum. Als klap op de vuurpijl was daar de noodkist, gedragen door de broederschap van St.Servaas. De stoet vormde een prachtig geheel en kon zich dan ook verheugen op grote belangstelling. Chapeau aan de organisatie en de vele vrijwilligers.

Deel 1 fotoimpressie van de 2e ommegang zondag 03 juni 2018 Deel 2 fotoimpressie van de 2e ommegang zondag 03 juni 2018

Filmpje op YOU TUBE 2018 door Jean Geelen

Heiligdomsvaart volgens Wikipedia

Filmpje op YOU TUBE 2011 door Ludo Maria

2018

2018

2011

2011

Mestreech 2011. De Heiligdomsvaart 

Door Opajam 

Relieksjrijne prominent oet de kiekoet

In ‘ne prachtege stoet trekke ze dropoet

Door Gildebroeders en Relizjieuze gedrage

‘t  Momint boe-op ze eve nao ‘ boete’ mage

Sintervaos, St.Lambertus, Zwart Kruus,Slevrouwe

Same mèt hun geit Mestreech e fieske bouwe

De Noedkis mèt relieke vaan euze ierste bisjop

E proonkstök – veur in meujleke tied - väörop

Grameersklaanke dendere euver de stad

Die ins Sint Servaos es Bisjop had

Zie nuud ’n ederein oet; Komp luustere en loere

En genete vaan prachtege zaangk door kerkkoere

Vaan  Gregoriaans tot Sintervaosleed in dialek

Dat lèste ouch -dat huurt debij- get laankgerek

Geseerde kèrke binne door bougies aongeleech

En dat allemaol in eus sjoen stad Mestreech

Byzunder kèrkdeenste , hoeggeplaotste Prelaote

Konzèrs, oetveurenge op pleine, geseerde straote

Um de zeve jaor kinne veer vaan dit fies genete

Tot op d’n daag vaan vendaog nog neet verslete

’n Traditie die absoluut neet verlore maag goon

En boe edere Mestreechteneer achter moot stoon.

De weeg - soms ‘ne lange - nao ’t leech

Boe vindste dee beter es in

de Stad vaan de Heiligdomsvaart : Mestreech.

 

Ad Lucem :

Zeker ouch veur euze Deke Hanneman

Door Bisjop Fr.Wiertz sjoen verwäörd

in zien openingspreek.

 

Noa Bove

"De veer koerezels vaan Mestreech" 

Het woord 'koerezel' doet eerder denken aan een scheldnaam dan aan een kerkelijk ordehandhaver. De koerezel, ook wel 'Suisse' genoemd, werd ingezet bij kerkelijke plechtigheden en hoogfeesten. Hij liep dan zo trots als een pauw met zijn blinkende wapenuitrusting ,bestaande uit lans en zwaard, door de kerk om de bezoekers eraan te herinneren dat zij in het huis van God waren.

Waar komt het woord 'koerezel' vandaan zult u zich afvragen, wel volgens de lezers en ik sluit mij daarbij aan, stamt het woord uit de Franse tijd. De ordehandhaver uit die tijd droeg over zijn borst een lint waarop met grote letters geschreven stond: 'Choeur et zèle'. Letterlijk vertaald betekend het: met koor en ijver.

De doorsnee Maastrichtenaar, die de leeskunst niet machtig was, hoorde enkel het woord: Käör ee zèl, gevolg: verbastering tot 'Koerezel'.

In het algemeen hadden deze ordehandhavers geen problemen met gelovigen, zij wisten zijn aanwezigheid op de juiste hoogte in te schatten, doch in de zomermaanden als toeristen het huis van God wilden bezoeken kon het wel eens gebeuren dat al te frivool geklede toeristen verzocht werd het kerkgebouw te verlaten. Dat dit verzoek in de grootste stilte werd gedaan is zondermeer duidelijk doch de uitvoering daarvan liep wel eens uit de hand. Gelukkig bleef dit echter bij een enkel incident.

Nu een knipoog naar onze ordehandhavers! Wie waren deze vier deftige mannen met hun fraaie uitrusting? Op de foto zien we van links naar rechts, de heren H. Bonten van de Onze Lieve Vrouweparochie, F. Castermans van de Sint Servaasparochie, J. Sassen van de Sint Martinusparochie en tot slot J. Gilissen van de Sint Mathiasparochie, deze volgde later de heer Bonte op . Fotograaf Frans Lahaye 'verschalkte' de koerezels in een ontspannen houding. Dit gebeurde tijdens het samenstellen van de Heiligdomsvaartstoet in 1976 op de Wilhelminasingel.

Met dank aan: H. Loontjens, G. Robeers en P. Debie.

Bron,De Limburger, verhaal veer koerezels Jef Bastiaens, Maastricht in oude ansichten III, gedicht, Opajam Foto's , MestreechterSteerke, RHCL, zicht op Maastricht en Internet.

 

Aonvaank