(Hof van Tilly)

De Hof van Tilly:

Historie Gebouw:

Waar de Grote Gracht overgaat in de Brusselsestraat ligt het fraaie poortgebouw, dat tot voor weinige jaren als opschrift droeg: Rijkskweekschool voor Onderwijzers, welk opschrift heeft plaatsgemaakt voor een bord waarop staat: Rijkspedagogische Akademie en Rijksleerschool. Tussen 1834 en 1835 werd de Hof van Tilly gerenoveerd voor de huisvesting van een Rijks Lagere School, die tot dan was gevestigd in de Kapoenstraat.  In 1880 kreeg deze de status van Rijkskweekschool, alsmede de directeurswoning, rechts van de poort.  Generaties leerlingen hebben hun school nog lang blijven aanduiden met de historische naam. Zij waren op school op 'de Hof van Tilly', zoals de pensionaris van de Zusters van het Arme Kind Jezus op de Boschstraat toen naar school gingen 'bij de Duitse Zusters op de Refugie van Hocht'. Waarna veel werd gesloopt en vernieuwd: zo kwamen er twee nieuwe vleugels bij en een voor die tijd zeer moderne gymnastiekzaal in pseudo-vakwerkstijl. Aan het einde van de twintigste eeuw bood het gebouwencomplex huisvesting aan de gemeentelijke Pedagogische Academie voor het Basis Onderwijs. Ook gebruikten leerlingen van de Academie voor Beeldende Kunst de Hof van Tilly nog een tijdje als atelierruimte.

In 1998 werd de Hof van Tilly aangekocht door door de Universiteit Maastricht, waarna een grondige restauratie werd begonnen. de Hof van Tilly is sinds 2003 de huisvesting van de Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen aan de Grote Gracht 90-92. Pand werd verbouwd in 2003 door fa.Laudy bouw & Ontwikkeling B.V.  en werd orde in complex nagestreefd door het benadrukken van de middenas, onder meer door het herstellen van de oorspronkelijke toegangsdeur in de middenbouw. Bij de verbouwing werd het dak opgetild om in de linkervleugel een extra verdieping te realiseren. De fontein werd gerestaureerd en de turnzaal, de oudste van Nederland is verbouwd tot multifunctionele ruimte. Het project was genomineerd voor de Victor de Stuersprijs 2005. In de court staat nu centraal een kunstwerk van Kunstenaarsduo Kubach en Wilmsen, ze maakte reeds talloze stenen boeken. Hun boeken bevatte nooit titels of inscripties, maar spreken voor zich. Ieder boekenkunstwerk dat het duo gemaakt heeft is anders: ze verschillen van formaat, kleur, vorm, zijn opengeslagen of juist dicht afgebeeld. Op deze manier zijn alle stenen boeken eigenlijk op unieke wijze te lezen.

Bewoners

Ter plaatse liep in de middeleeuwen een dwarsstraatje van de Grote Gracht naar de omwalling, dus ongeveer evenwijdig aan de Capucijnenstraat. Het niet openbare steegje, dat achter het sportterrein van de Kweekschool naar Hoog Frankrijk loopt, is daar mogelijk een overblijfsel van. In deze dwarsstraat, de Hardermansrouwe (vgl. de naam met de straatnamen met 'ruwe' in Malberg)in 1529 stond er een kapel en refugieshuis van het adellijk damesstift van Munsterbilzen. een adellijk vrouwenstift.

Niet minder voornaam is de volgende bewoner, die de refugié in 1714 laat verbouwen tot 'hotel' (stadspaleis) zoals een adellijk huis toen werd aangeduid. De paardenkoetsen konden door de statige poort op de binnencour voorrijden. Het is Graaf Claude 't Serclaes de Tilly,  (Brussel 1648-Maastricht 1732), die in 1708 werd benoemd tot opperbevelhebber van de Staatse troepen ? In 1718 volgde een benoeming tot gouverneur van Maastricht, d.w.z. hoogste militaire autoriteit van Maastricht (een functie die hij zou bekleden tot zijn dood in 1732 op bijna 84-jarige leeftijd),.alwaar hij den 22en Juni zijn plechtigen intocht hield  Hij huwde de kanonikes, gravin Anna Antoinetta d'Aspremont Lynden van Reckheim (1655 - 1743). Zij was een zus van de Abdis van Munsterbilzen en als weduwe schonk zij veel goederen aan het kapittel aldaar. In het naburige Rekem staat nog het familiekasteel. Het echtpaar was in de stad zeer gezien en bekend om zijn schenkingen aan kerken en kloosters. Twee monumentjes herinneren nog daaraan. Een in de St.Servatiuskerk boven hun graf, waarop vermeld staat dat de gouverneur aan de kerk een stichting legateerde tot het houden van Franse preken op bepaalde dagen van het jaar. Het andere aan de buitenzijde van de St.Martinuskerk in Wijck links van de hoofdingang, waarop een gebeitelde tekst meldt, dat de gravin aan de pastoors en kerkenraad heeft vermaakt de interest van een kapitaal van f 5000. Daarvan diende zij haar verjaardag op vrijdag na Aswoensdag te gedenken, met om 11 uur een uitdeling van broden aan armen en tot in eeuwigheid elk jaar nieuwe kleren te schenken ter waarde van 20 gulden aan een man en een vrouw elk, en aan een jongen ter waarde van 20 gulden. Het geheel conform acte, gepasseerd op 29 november 1732.

Bij testament bepaalde Tilly dat zijn hotel na zijn overlijden ter beschikking zou worden gesteld van de commissarissen-deciseurs van de Prins Bisschop van Luik. Deze zond namelijk, evenals de Staten Generaal om de twee jaar twee afgezanten naar Maastricht, om er in de hoogste instantie recht te spreken en tevens een nieuw stadsbestuur te kiezen. De Hollandse afgevaardigden met hun staf logeerden dan in het Statenhuis, waar nu het hoofdpostkantoor staat (Vrijthof). Naderhand waren in de gebouwen ook nog gevestigd 'bureau des Postes pour Bruxelles et pour aix la Chapelle'(Aken). Dan raken zij in handen van particulieren, waarvan de laatste 'n zekere Roemers ze overdoet aan de Staat der Nederlanden, die er een schoolcomplex van maakt.

Het spreekt vanzelf, dat de diverse eigenaars-bewoners er in de loop der eeuwen heel wat aan hebben vertimmerd en verbouwd hebben. Het meest ongeschonden bleven de ingangspoort en het binnenplein. Die ingangspoort vertoont een royale doorgang in een omlijsting van naamse steen. Het grote lichtraam daarboven en de twee smalle vensters in de rechtervleugel behoren niet tot de oorspronkelijk constructie, maar werden later aangebracht, toen boven de doorgang een woning voor de conciërge werd ingericht. Het geheel wordt gedekt door een driehoekige timpaan waarin het jaartal 1714. Wie het huidige ingangsgebouw betreedt komt op een cour, geheel door gebouwen omsloten. alleen de frontgevel daarvan is nog origineel. De beide vleugels zijn in de vorige eeuw bijgebouwd te behoeven van de scholen, die er thans gevestigd zijn. Rechts van de poort vindt men op deze binnenplaats tussen de twee pilasters aan elke zijde een groot mergelstenen reliëf, rechts achter de poort, met een voorstelling van de schaking van Amphitrite (godin van de Zee) door Poseidon. op een door twee paarden getrokken en door tritons omgeven zegewagen in een woelige zee. Stijl Louis XIV. De paarden konden uit het waterbekken onder de fontein drinken.

Naor Bove

Brom: Wikipedia, Universiteit Maastricht, Historie Maastricht, DBNL, HVNA architecten

Foto: Geheugen van Nederland, DBNL, HVNA architecten, John Kerkhofs.