Vandaag 19-03-2011 een artikel in de Limburger geschreven door Vikkie Bartholomeus;

Over Zwarte Knaapjes en de Zilveren Vogel.

Het is kwart voor acht dinsdagmorgen 10 november 1930 als er een vreemd brommend geluid vanuit de lucht doordringt. Net wakker knipperen tal van Maastrichtenaren met de ogen en staren verbaasd naar boven waar "geheel onverwacht, licht glinsterend in het zwakke licht der najaarsmorgenzon" de luchtreus Graf Zeppelin nadert. Kapitein Ernst Lehmann stuurt zijn ruim 236 meter lange luchtschip over de stad. "Uit het oosten kwam de zilveren vogel satig aangezeild en vloog zoo laag dat de naam duidelijk te lezen was",  meldt het Vaderland een dag later."Voor ons gevoel ongeveer boven het Vrijthof zwenkte hij sierlijk en verdween langzaam. Heel Maastricht was uitgelopen, stond op daken en lag uit de ramen. "Er werd vanuit het luchtschip gezwaaid".

De Graf Zeppelin maakte vanuit thuisbasis Friedrichshafen een demonstratievlucht boven Limburg met de bedoeling de weg te plaveien voor regelmatige lijndiensten. Boven de Groote Heide bij Venlo werd post uitgewisseld. De postzak voor Nederland werd met een parachute omlaag gelaten, de postzak voor Duitsland werd met een haak vijftig meter omhoog getakeld naar het stilliggende luchtschip. Daarna verdween de Graf Zeppelin richting Roermond, Echt, Sittard om na een stop in Maastricht via Valkenburg weer naar Duitsland terug te keren. Heel Limburg was in rep en roer. In Roermond wist volgens de Limburg Koerier zelfs een man een biljet van honderd gulden te stelen uit het postkantoor, dat onbemand was achtergelaten omdat iedereen naar buiten rende om 'het  vliegwonder' te aanschouwen. Kapitein Ernst Lehmann zou na zijn Limburgse vlucht nog wereldberoemd worden. Hij was het die in Amerika tragisch verongelukte met de Hindenburg.

Noa Bove

Zeppelin boven Maastricht, 11 november 1930

De Graf Zeppelin vervoerde die keer uitsluitend post, geen passagiers. Het luchtschip werd gezien van Venlo tot Maastricht. De post werd bezorgd door een postzak aan een parachute uit de cabine te gooien. De nieuwe post ging aan een uitgeworpen kabel weer omhoog. In de krant staat een foto waarop postbeambten op de hei bij Venlo bezig zijn met een uitwisseling.

Dat het luchtschip over zou komen was bekend uit de krant, maar toch werden velen overvallen door het ijselijk geraas, dat daarmee gepaard ging. In Roermond maakte een koelbloedige dief in het postkantoor gebruik van het feit dat iedereen naar buiten rende om het schip te zien, het personeel incluis. Hij ging er vandoor met een briefje van honderd (100!) gulden uit de onbewaakte kas, in die tijd een kapitaal.

In Maastricht kwam de zeppelin aan op het moment dat - volgens de krant - veel scholen en kantoren begonnen. Elders wordt gesproken van kwart over negen 's morgens. Het zag dan ook zwart van de mensen. Het luchtschip vloog over de Maas, een tikkeltje afdrijvend naar het westen, en boog vervolgens af in de richting van Aken. Het was de derde keer dat een zeppelin die stad zou aandoen.

Het bericht uit Het Vaderland van zaterdag 10 oktober 1929 dat de Graf Zeppelin post zou overbrengen van Amsterdam naar Maastricht was inderdaad geen vooraankondiging voor de vlucht van 1930, maar een onjuiste mededeling inzake de vlucht van 1929. De route die het luchtschip zou volgen stond in grote lijnen al enkele weken vast en was in de pers gepubliceerd. Limburg was daarbij niet genoemd.

De Graf Zeppelin kwam op zaterdag 10 oktober 1929 bij Nijmegen de grens over, vloog over Utrecht naar Amsterdam, en vervolgens naar Den Haag, Breda, 's-Hertogenbosch, Arnhem, Paleis Het Loo in Apeldoorn (de koninklijke familie stond te wuiven op het dak), Zwolle, Assen en Groningen. Vandaar ging het weer naar Friedrichshaven in Duitsland. Er waren twintig voornamelijk Nederlandse passagiers, die met naam en toenaam in de krant genoemd werden. Zij betaalden per persoon zevenhonderd Duitse Marken voor de veertien uur durende rondvlucht.

In 1929 heeft de Graf Zeppelin dus noch Maastricht, noch Limburg aangedaan. Aan de toenmalige burgemeester van Maastricht, mr. Van Oppen, heeft het niet gelegen. Toen hij de route van de voorgenomen tocht boven Nederland vernam, stuurde hij de gezagvoerder van de Graf Zeppelin een telegram met het verzoek toch vooral 'Maastricht, de Mijnstreek en de meer noordelijk gelegen grootere plaatsen van Limburg niet te willen vergeten.'. Het mocht niet baten. De Graf Zeppelin berichtte de burgemeester op zondag 11 oktober - een dag na het gebeuren - per 'radiogram' beleefd, dat men 'wegens tijdgebrek' Maastricht niet had kunnen aandoen.

Het lukte Van Oppen zoals gezegd in 1929 niet Limburg in een laat stadium alsnog in het programma te krijgen, maar het is heel goed mogelijk dat Van Oppens verzoek in 1930 leidde tot de vlucht van Venlo naar Maastricht.

Het was nog niet zo gemakkelijk de drukbezette Graf Zeppelin een derde maal naar Nederland te halen. De eerdere keren vielen in augustus (luchtvaartshow, als dat tenminste is doorgegaan) en oktober 1929. Een laatste maal volgde in 1932 (Rotterdam).

De Graf Zeppelin was in 1928 het 127e luchtschip dat van de zeppelin-productielijn kwam. Het was een grotere en luxueuzere versie dan de voorgaande exemplaren en had een druk vluchtprogramma dat de bemanning over de gehele wereld voerde. Dat waren bijna allemaal ad hoc-vluchten: wel gepland, maar geen lijndiensten. Ergens tussen vluchten naar de V.S., om de wereld (21 dagen), naar Spitsbergen, Zuid-Amerika en in eigen land moest ‘Nederland’ worden ingepland.

In de zomer van 1930 werd bekend dat de Graf Zeppelin op zondag 19 oktober opnieuw Amsterdam zou aandoen, en op de terugweg boven Venlo post zou afgeven c.q. inladen. Op het laatste moment kwam er echter een kink in de kabel. Het postbedrijf in Den Haag weigerde toestemming te geven voor die bijzondere postbezorging. Kennelijk ging men weinig diplomatiek te werk, want de Duitsers schrapten prompt de hele tocht. Jammer voor alle Venlonaren die de ochtendkrant niet hadden kunnen lezen en in alle vroegte op de Venlose hei stonden.

Op 23 oktober meldde de krant dat de posterijen bakzeil hadden gehaald, zij het dat de postfrankering en -bezorging gekoppeld werd aan een waslijst voorschriften. Het duurde even voor een nieuwe datum kon worden geprikt. Het weer werkte niet mee en de bestaande verplichtingen van de Graf Zeppelin evenmin. Uiteindelijk werd het zaterdagochtend 11 november. Het was dit keer - heel opvallend - uitsluitend een postvlucht, zonder (Nederlandse) passagiers die toch geld in het laatje zouden hebben gebracht. Bovendien beperkte de route boven Nederland zich tot Limburg.

Om 6:57 verscheen de Graf Zeppelin vanuit Friedrichshaven boven de Grote Heide bij Venlo, waar post voor Nederland en andere landen werd uitgeworpen en nieuwe post werd opgehesen. Vervolgens vloog het luchtschip over Swalmen, Roermond (dat als enige grote plaats in Limburg vóór de Eerste Wereldoorlog al eens een zeppelin had zien langs komen), Susteren, Echt, Ohé en Laak etc. naar het zuiden. Om 9:15 hing het boven Maastricht. Om 9:45 arriveerde het boven Aken en vloog vervolgens door naar Mannheim. Het was voor de Graf Zeppelin een beetje een jubileumvlucht, want de 150e sinds de ingebruikname in 1928.


Deze brief werd verzonden van Budapest naar Friedrichshaven aan de Bodensee. Daar werd hij op 10 november ingeladen in de Graf Zeppelin, vervolgens op 11 november in Venlo in handen van de Nederlandse posterijen gegeven en doorgezonden naar Genève. Niet de kortste weg, maar voor een toenmalig filatelist het neusje van de zalm. Nu te koop op eBay.com voor US $ 200.

Noa Bove